به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران بیمارستان فارابی، از زمانی که زمین محل کنونی بیمارستان فارابی خریداری و به آسایشگاه بیماران دارالایتام و دارالمساکین اختصاص یافت 100 سال می گذرد. در طول این مدت اتفاقات گوناگونی در این بیمارستان رخ داده است. اولین پیوند قرنیه، افتتاح کرسی بیماری های چشم، احداث ساختمان کنونی بیمارستان، برگزاری سمینارهای چشم پزشکی،  بی نیازی از اعزام بیماران چشمی برای مداوا به خارج از کشور و پذیرش بیماران از کشورهای منطقه، بخشی از اتفاقات و افتخاراتی  است که در طول تاریخ بیمارستان فارابی رقم خورده است. در سال جاری نیز شاهد اتفاقات و فعالیت های خوبی در این مرکز بودیم. برگزاری برنامه های علمی برای چشم پزشکان و کادر پرستاری، برگزاری جلسه ها، کمیته ها و مراسم های مختلف، پیاده سازی نسخه نویسی الکترونیکی و بسیاری از موارد دیگر. می توان گفت تمام این موارد مهم و کلیدی هستند و هر کدام از این برنامه ها با هدف تعالی یک بیمارستان انجام می شود. همچنین تلاش کارکنان این بیمارستان در شرایط همه گیری کرونا برای ارائه خدمات با کیفیت و بدون وقفه به بیماران ستودنی است. اما توضیح و تشریح همه این موارد از یک گزارش فراتر خواهد رفت. لذا فرا رسیدن روزهای پایانی این قرن پر افتخار برای بیمارستان فارابی بهانه ای شد تا به مرور 12 رویداد مهم سال 1400، یعنی سال پایانی قرن در این بیمارستان بپردازیم.

 

شیوع ناگهانی کرونا در اواخر سال 98 بسیاری از فعالیت ها و برنامه ها را در سطح جهان دستخوش تغییرات کرد. بیست و ششمین سمینار سالیانه فارابی نیز از این تغییرات مصون نماند و شیوع این بیماری باعث لغو برگزاری این سمینار در اردیبهشت 99 شد تا مسئولان بیمارستان فارابی به دنبال راه حلی برای برگزاری آن در سال 1400 باشند. از سوی دیگر کرونا با تمام محدودیت ها و مشکلاتی که برای مردم جهان ایجاد کرد اما باعث رشد چشمگیر آموزش مجازی شد. همین امر باعث شد تا بیست و ششمین سمینار سالیانه فارابی لقب اولین سمینار سالیانه مجازی این بیمارستان را از آن خود کند. سمیناری که روزهای 30 و 31 اردیبهشت و 6 و 7 خرداد سال جاری به صورت مجازی و با استقبال خوب چشم پزشکان برگزار شد و نشان داد که بیمارستان فارابی به عنوان قطب علمی چشم پزشکی علاوه بر ارائه خدمات نوین درمانی، در زمینه آموزشی نیز توان برگزاری یکی از بزرگترین گردهمایی های چشم پزشکان کشور به صورت وبینار را داراست. نباید فراموش کنیم که در کنار چشم پزشکان، پرستاران و اپتومتریست های این بیمارستان نیز برنامه های علمی خود را در قالب یازدهمین سمینار پرستاری چشم فارابی و سمینار سالیانه اپتومتری برگزار کردند تا همراه با توانایی های عملی، سطح علمی خود را نیز ارتقا دهند.

 

سال 1400 را باید سالی خوب در عرصه بین المللی برای بیمارستان فارابی دانست. زیرا در این سال استانداردهای بنیاد بین المللی فلوشیپ چشم پزشکی (International Ophthalmogical Fellowship Foundation) توسط این بیمارستان کسب شد. این بنیاد که به اختصار IOFF نامیده می شود یک سازمان جهانی بسیار محبوب در زمینه چشم پزشکی بوده  و پزشکانی که تمایل به گذراندن دوره فلوشیپ دارند با شرط اینکه پس از پایان دوره به کشور خودشان بازگردند، می توانند از طریق این بنیاد برای خود میزبانی را پیدا کرده و اقدامات لازم را انجام می دهند. این میزبان ها از نظر علمی مورد تایید IOFF هستند. با پیگیری های انجام شده در بیمارستان فارابی تمام فلوشیپ های ویتره و رتین، قرنیه، اکسترنال و جراحی رفراکتیو، گلوکوم، استرابیسم و اطفال و اربیت و اکولوپلاستی بیمارستان فارابی در IOFF  ثبت و در حال حاضر این مرکز آمادگی کامل پذیرش فلوشیپ بین الملل در این رشته ها را دارد. برای اینکه ارزش عضویت در بنیاد بین المللی فلوشیپ چشم پزشکی  مشخص شود باید بدانیم که کشورهایی مانند فرانسه، انگلیس، آلمان و آمریکا با تعداد زیاد دانشگاه هایشان و همچنین تعداد کمی از مراکز چشم پزشکی از چین و هند از این بنیاد متقاضی فلوشیپ بین الملل می پذیرند که نام بیمارستان فارابی به همراه تمام دوره های فلوشیپ آن در کنار این کشورهای پیشرفته می درخشد.

 

امضا تفاهم نامه همکاری میان بیمارستان فارابی و دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی که در خرداد 1400 انجام شد در کنار برگزاری سمینارها و کارگاه های آموزشی در زمینه هوش مصنوعی را باید یکی از راه های زمینه ساز ارتباط بین صنعت، چشم پزشکی و بالین در این مرکز دانست. از راه اندازی وتلب و استفاده از کیت های جراحی هوشمند تا خریداری دستگاه شبیه سار جراحی فیکو در سال های گذشته، همه و همه بیانگر این است که عزم بیمارستان فارابی برای حرکت در مسیر رباتیک و هوش مصنوعی جزم شده است. در کنار این ها باید اشاره ای نیز به اتصال دستگاه های تصویربرداری این بیمارستان به سیستم PACS کرد. کاری که با توجه به نوع دستگاه های تصویربرداری این مجموعه، کم نظیر بود. نرم‌افزاری که برای دریافت تصاویر چشم روی رایانه‌ها و تلفن‌های همراه استفاده می شود چندین مزیت دارد که از جمله آن ها می‌توان به اندازه گیری ضایعات چشم، نشانه گذاری روی تصویر و مقایسه تصاویر قبل و بعد از درمان بیماران اشاره کرد. به عنوان مثال اگر پزشکی در حال بررسی توده داخل چشم یک بیمار است می‌تواند در طول پروسه درمان تغییرات اندازه توده را مشاهده کند یا اگر تورمی در چشم وجود دارد با توجه به تصاویر موجود در رایانه می توان دریافت که آیا به روش‌های درمانی پاسخ داده است یا خیر. در این راه اتاق سرور جدید بیمارستان فارابی نیز افتتاح شد تا شاهد افزایش ظرفیت ذخیره سازی و تبادل اطلاعات در این مرکز باشیم. اطلاعاتی که می تواند هم در زمینه های پژوهشی و تحقیقاتی و هم در زمینه افزایش ظرفیت نسخه نویسی الکترونیکی بسیار کاربردی باشد. البته با توجه به سرعت پیشرفت فناوری ها در دنیای علم به ویژه پزشکی شاید نتوان فعالیت های انجام شده توسط بیمارستان فارابی در این زمینه را چشمگیر دانست اما اگر بخواهیم در حوزه هوش مصنوعی و رباتیک تغییر ایجاد شود بهتر است یک گام کوچک ولی نتیجه بخش برداشت.

 

به گفته دکتر سید فرزاد محمدی، عضو هیئت علمی و رئیس مرکز تحقیقات چشم پزشکی ترجمانی دانشگاه علوم پزشکی تهران، هدف از برگزاری یازدهمین سمینار بین المللی چشم پزشکی ترجمانی در سال 1400، برگزاری همایش علمی و بررسی آخرین دستاوردهای پژوهشی، تحقیق و توسعه در حوزه چشم پزشکی و علوم بینایی در قرنیه بوده و کمتر بر روی  بحث بازآموزی و به روز رسانی دانش بالینی و جراحی متمرکز است. در حقیقت می توان این را فرصتی برای تعامل بین متخصصان بالینی و علوم پایه و دانشمندان و پژوهشگران رشته های غیربالینی، مهندسی، سلولی مولکولی و اپتیک دانست. اهمیت برگزاری چنین سمینارهایی در سطح بین الملل برای بیمارستان فارابی زمانی مشخص می شود که بدانیم هر سال تعدادی از دانشمندان و چشم پزشکان ممتاز از سراسر دنیا به عنوان سخنران در این سمینار حضور دارند و فرصتی متمایزی هم برای ارائه نتایج پژوهش های چشم پزشکی در سطح بین المللی فراهم شده و هم بخشی از نیازمندی های جامعه علمی، دانشگاهی و پژوهشی در حوزه چشم و علوم وابسته به آن مرتفع می شود.

 

پس از 2 سال پیگیری مسئولان بیمارستان فارابی و حمایت های معاونت های درمان و توسعه مدیریت و برنامه ریزی منابع دانشگاه علوم پزشکی تهران، سرانجام یک دستگاه فمتوسکندلیزر برای این مرکز خریداری شد. بیمارستان فارابی به عنوان قطب علمی چشم پزشکی کشور و منطقه پذیرای تعداد زیادی از بیماران است که بخشی از آن ها نیازمند خدمات جراحی رفراکتیو و دستگاه فمتوسکند لیزر بودند و نبود چنین دستگاهی در این مرکز باعث می شد بیماران به سایر مراکز چشم پزشکی مراجعه کنند. اما با خرید این دستگاه علاوه بر جلوگیری از چنین مشکلی، کیفیت خدمات ارائه شده نیز افزایش پیدا کرد. دستگاه فمتوسکند لیزر ویکتوس (Victus) ساخت شرکت Bausch and Lomb بوده و عمل کارگذاری رینگ های داخل قرنیه را نسبت به روش دستی بسیار ساده تر و موفق تر می کند. انجام پیوند های تمام ضخامت یا لایه ای قرنیه نیز با این دستگاه نسبت به روش دستی مزیت‌های زیادی داشته و منجر به بهتر شدن نتیجه جراحی خواهد شد. همچنین با توجه به رسالت آموزشی بیمارستان فارابی به عنوان یک مرکز آموزشی پژوهشی و درمانی، وجود فمتوسکندلیزر باعث می شود دستیاران به ویژه فلو هایی از این مرکز فارغ التحصیل می شوند آشنایی کامل با نحوه کار این دستگاه داشته باشند.

 

آغاز واکسیناسیون کرونا در بیمارستان فارابی را باید به سه بخش تقسیم کرد. واکسیناسیون کارکنان، بیماران خاص و عموم مردم. تزریق واکسن به کارکنان از اوایل اسفند 99 آغاز شد و حدود 1000 نفر از پزشکان، کادر درمان و کارمندان این بیمارستان در برابر کرونا واکسینه شدند. آغاز تزریق واکسن به بیماران خاص نیز ۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ بود که اولین محموله واکسن کووید-۱۹ به همت دانشگاه علوم پزشکی تهران برای تزریق به بیماران خاص بیمارستان فارابی به این مرکز تحویل داده شد. از آنجایی که بیمارستان فارابی دارای بخش آنکولوژی چشم است، بیمارانی با مشکلات تومورهای چشمی و بیمارانی که تحت براکی تراپی داخل چشم و سیستمیک قرار می گیرند به این بخش مراجعه می‌کنند. این بیماران در برابر ویروس کرونا بسیار آسیب پذیر هستند. بیمارانی که تحت درمان ایمونوتراپی، التهاب های داخل چشمی و سرطان های اربیت بودند نیز واکسن دریافت کردند. و اما مهمترین بخش کار آغاز واکسیناسیون عمومی بود. زیرا با توجه به حجم بالای مراجعه کنندگان به مرکز واکسیناسیون بیمارستان فارابی، زیرساخت های پایگاه این مرکز باید به خوبی آماده پذیرش عموم مردم می شد. به همین دلیل تعداد پایگاه های واکسیناسیون بیمارستان از یک به 4 ایستگاه افزایش پیدا کرد و خوشبختانه هموطنان مراجعه کننده توانستند در زمان تعیین شده بدون مشکل خاصی دوز واکسن خود را دریافت کنند. واکسیناسیون موفق در این مرکز را باید نشانه برنامه ریزی صحیح و تلاش بی وقفه مسئولان و کارکنان دانست.

 

با انتشار کارنامه اعتباربخشی بیمارستان های کشور در سال 1400 و با توجه به اعتباربخشی انجام شده در سال جاری بیمارستان فارابی موفق به دریافت رتبه درجه یک برتر شد. قطعا باید این موفقیت را مرهون تلاش و کار گروهی منسجم تمام مسئولان، پزشکان و کارکنان این مرکز دانست. زیرا کسب چنین رتبه ای اتفاقی نبوده و بر اساس بررسی های انجام شده توسط مدیریت نظارت و اعتباربخشی معاونت درمان وزارت بهداشت و با توجه به راستی آزمایی انجام شده توسط این مدیریت، بیمارستان فارابی توانسته به چنین افتخاری دست پیدا کند. امیدوارم در کنار یکدیگر بتوانیم کیفیت خدمات سلامت و درمانی بیمارستان فارابی را بیش از پیش ارتقا دهیم و بدانیم که اگرچه کسب این رتبه کار دشواری بوده اما حفظ و ارتقای آن به مراتب دشوارتر خواهد بود.

 

در دی 1400 با حکم دکتر حسین قناعتی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران، دوازدهمین رئیس بیمارستان فارابی انتخاب شد و دکتر محمدرضا اکبری جای خود را به دکتر مهدی خداپرست داد تا سکان هدایت بیمارستان فارابی به دستان یکی از اعضای هیئت علمی جوان این بیمارستان سپرده شود. به گفته رئیس دانشگاه این سیاستی است که از سوی دولت و وزارت بهداشت اتخاذ شده تا مدیران جوان وارد عمل شده و شاهد تازه شدن نسل مدیریت در کشور باشیم. دکتر خداپرست نیز بیمارستان فارابی را خانه اول پزشکان و کارکنان این مرکز دانست. وی ایجاد محیطی پر از آرامش همراه با تکریم و شایسته سالاری را یکی از برنامه های خود برشمرد و دستیابی به این مهم را با همکاری همه کارکنان قابل تحقق دانست. باتوجه به اینکه در این روزها بحث حاکمیت بالینی و تعالی سازمانی مطرح است می توان گفت مهمترین هدف رئیس جدید بیمارستان فارابی رسیدن به تعالی در فضایی آرام است. زیرا زمانی می توان کیفیت و اصالت خدمت را افزایش داد که کارکنان در فضایی امن فعالیت کرده و بیماران نیز در چنین فضایی خدمات دریافت کنند. امیدواریم شور و حرارت جوانی در کنار تجربه پیشکسوتان و به کارگیری نیروی انسانی مجرب، روزهای خوبی را برای بیمارستان فارابی رقم بزند.

 

همه ی پیشرفت های معنوی و مادی بشر ریشه در تربیت افرادی دارد که از منبع زلال علم، معرفت و تعهد معلمان، سیراب می شوند. انسان هایی که وظیفه مقدس خود را بنا نهادن پایه های علم و تعهد در این مرز و بوم دانسته و شاگردان آنان امروز به پیروی از آن همه تعهد و دانش، مردانه در برابر سیل کرونا ایستادگی می کنند تا هر آنچه را که از اساتید خود آموخته بودند سینه به سینه به علم آموزان نسل های بعد منتقل کنند.

در سالی که گذشت علاوه بر رنجی که ویروس منحوس کرونا بر جامعه و کادر درمان وارد ساخت، رنج و سختی از دست دادن اساتیدی که سال ها عمر خود را وقف توسعه علوم و خدمت به مردم کرده بودند نیز بر قلبمان نشست. دکتر یوسف بهرامی عزیز که حتی در سال های بازنشستگی نیز همچنان با علاقه در کنفرانس ها و سمینارهای علمی بیمارستان فارابی حاضر بود، دکتر سید حسین وثوق، استاد پیشکسوت و رئیس سابق این بیمارستان و در پایان دکتر فرامرز انوری آرام و دوست داشتنی. استادانی که هر یک با تربیت شاگردان زیاد، حق بزرگی بر گردن جامعه بزرگ چشم پزشکی کشور دارند. تعهد و معرفت میراث، گرانبهایی است که این اساتید برای پزشکان حال حاضر بیمارستان فارابی به یادگار گذاشتند.

 

یکی از پر تکرارترین موضوعاتی که در جلسات و کمیته های بیمارستان فارابی مطرح شد، بحث گردشگری سلامت بود. زیرا موضوعی است که از سال ها پیش آغاز شده و این مرکز را می توان یکی از بیمارستان های پیشرو دانشگاه علوم پزشکی تهران در این زمینه دانست. در طی این مدت مسئولان بیمارستان تلاش کردند تا به دور از هرگونه عملکرد شعاری و به صورت عملی زیرساخت‌های مورد نیاز واحد پذیرش بیماران بین الملل را فراهم کنند. حتی در پروژه در حال ساخت مرکز آکادمیک بیمارستان فارابی نیز بخش جداگانه ای برای این منظور پیش‌بینی شده تا به صورت مجهز و با امکانات کامل به بیماران بین الملل خدمات ارائه دهد. همچنین ظرفیت بالای فارابی مورد توجه وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز بوده و بازدیدهای رییس و کارشناسان اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت و کارشناسان معاونت بین الملل دانشگاه علوم پزشکی تهران و همچنین دعوت از این بیمارستان برای حضور در پنجمین کنگره بین المللی سلامت کشورهای اسلامی گواهی بر این ادعاست. البته همه گیری کووید-۱۹ باعث کاهش مراجعه بیماران از سایر کشورها شده اما واحد IPD بیمارستان فارابی حتی در این شرایط نیز به فعالیت خود ادامه می دهد و بر اساس تاکید رئیس بیمارستان همچنان نیز به دنبال گسترش زیرساخت ها و امکانات برای افزایش ظرفیت جذب بیماران خارجی است. در حال حاضر بخش VIP بیمارستان فارابی با 14 تخت و امکانات کامل، پذیرای بیماران خارجی به ویژه از کشورهای همسایه است.

 

14 سال است که اولین پنجشنبه اسفند هر سال در بیمارستان فارابی به نام پروفسور فقید محمدقلی شمس، پدر چشم پزشکی نوین ایران نامگذاری شده است و به پاس سال ها خدمات وی، جشنواره ای با عنوان جشنواره شمس در این بیمارستان برگزار می شود. این جشنواره در طی سال های برگزاری سعی کرده تا با دیدی باز، همه چشم پزشکان و حتی فراتر، تمام کسانی که در پیشبرد اهداف دانش چشم پزشکی کشور و ارتقای سلامت بینایی فعالیت می کنند را شناسایی کرده و از آنان قدردانی کند. در جشنواره چهاردهم که مانند جشنواره قبلی به منظور رعایت شیوه نامه های بهداشتی در فضای باز بیمارستان فارابی برگزار شده بود، در دسته رقابتی 13 جایزه و در دسته غیر رقابتی نیز 9 نشان و افتخار به برگزیدگان اعطا شد. جشنواره شمس و حضور پیشکسوتان را می توان عاملی برای ایجاد انگیزه در چشم پزشکان و دانشوران جوان دانست تا روزی بتوانند پا جای پای اساتید خود بگذارند. در حاشیه این جشنواره مسابقه عکاسی نیز با عنوان «جام جهان بین» برگزار شد که از آثار برتر با اهدای جوایزی قدردانی شد. این آثار همچنین در فرهنگسرای رازی به معرض نمایش عمومی درآمد.

 

احتمالا نمی توان در هیچ نقطه ای از جهان جایی را یافت که برخی از ساکنانش با ایجاد حوادث و سوانح جبران ناپذیر به استقبال سال جدید بروند. متاسفانه چهارشنبه سوری در کشور ما سال هاست که به سنتی غلط تبدیل شده و شیرینی فرا رسیدن بهار را به کام بسیاری از خانواده ها تلخ می کند. چهارشنبه سوری 1400 نیز با 19 کشته، 171 قطع عضو و 880 مورد آسیب به چشم (آمار تا زمان نگارش این گزارش) نشان داد که این معضل بزرگ به راحتی قابل اصلاح نیست. و اما سهم بیمارستان فارابی از پذیرش مصدومان حوادث شب چهارشنبه آخر سال 212 مورد بود. یعنی حدود یک چهارم مصدومان چشمی به این مرکز مراجعه کرده اند. البته این عدد تنها مربوط به ساعت 19 روز 24 اسفند سال جاری تا ساعت 7:30 روز بعد است و مراجعان روزهای گذشته و روزهای آینده در این آمار محاسبه نشده اند. در آن صورت قطعا با عدد بزرگتری مواجه می شویم. نکته قابل تامل این است که درصد بالایی از آسیب دیدگان را کودکان تشکیل می دهند. کسانی که تنها برای تماشای این مراسم به کوچه و خیابان رفته اند اما یک لحظه غفلت باعث وارد آمدن آسیب های شدید چشمی به آنان شده است. شاید نقش خانواده ها در پیشگیری از این حوادث باید پر رنگ تر شود و کاش از حوادث این شب و صدمات جبران ناپذیری که برای هموطنان به ویژه نوجوانان و جوانان رخ می دهد درس بگیریم تا در سال های آینده شاهد کاهش این حوادث باشیم. 

 

سال 1400 با تمام نکات منفی و مثبتی که داشت رو به پایان است و سال جدید با اتفاقات جدید فرا خواهد رسید. امیدواریم در سال 1401 اتفاقات خوبی برای خانواده بزرگ فارابی رقم بخورد.