دکتر جعفریان: هیچکس در محیط دانشگاه از راهنمایی افراد باسابقه و خیرخواه بی نیاز نیست

رییس دانشگاه همچون ماه های پیش در پایان دی ماه 94 در گزارشی مکتوب با دانشجویان و همکاران سخن گفت. متن کامل این گزارش به شرح زیر است:

دانشجویان عزیز و همکاران محترم، سلام
زمستان 94 فرا رسید و اولین ماه آن پایان یافت. این ماه با آلودگی هوا شروع شد و بحث درباره آن فراگیر شد اما میلاد مسعود پیامبر رحمت و حضرت امام صادق که درود و سلام خدا بر آنان باد، برکتی خاص به دی ماه 94 داد. حرف برای گفتن بسیار است اما تا آن حد که مجال و حال اجازه دهد عرض خواهم کرد.

حضور در واحدها
هیأت رئیسه دانشگاه در دی ماه توانست در ادامه برنامه حضور و تعامل دوسویه با واحدها در مسیر برنامه 4 ساله از نزدیک با همکاران بیمارستان رازی، دانشکده داروسازی و معاونت بین الملل دیدار و گفتگو کند. این جلسات که عموما بیش از 3 ساعت زمان می برد فرصت مناسبی برای دیدن و شنیدن آن چیزی است که در محیط دانشگاه رخ می دهد. علاوه بر گزارش مدیران واحدها، مدیران گروه و رؤسای بخش ها در این ملاقات مطالب خود را بیان می کنند و انتظارات هیئت رئیسه را هم می شنوند. در بسیاری از این ملاقات ها من این جمله را می شنوم که حضور هیئت رئیسه در این سطح در محیط سابقه ندارد. با توجه به تعداد واحدهای اصلی دانشگاه، تمام کردن این دور از بازدیدها بیش از یک سال طول می کشد. در این بازدیدها هم معاونان دانشگاه از نزدیک با مسائل محیطی روبرو می شوند و هم همکاران واحدها محدودیت ها و ضرورت های دانشگاه را از زبان مسئولان می شنوند. البته نوع گزارش دهی هر واحد هم گویای میزان فعالیت آن است و تفاوت های آشکاری هم دیده می شود. در برخی واحدها حرکت رو به جلو و تحرک کاملا مشهود است و در برخی هم فعالیت های جاری قسمت اعظم گزارش را تشکیل می دهد. مدل پیگیری دانشگاه که توسط مرکز تحقیق و توسعه سیاست های دانشگاهی انجام می شود نیز برای واحدها روشن است. پس از هر ملاقات جمع بندی و مواردی که نیازمند پیگیری است به صورت مکتوب به واحد ابلاغ می شود و هر 3 ماه هم پیگیری مکتوب برای ارزیابی نتیجه اقدامات انجام می شود. این روشی است که وقت زیادی از من و هیئت رئیسه دانشگاه می گیرد اما به نظر می رسد برای به نتیجه رسیدن برنامه 4 ساله دانشگاه ضروری است و آنرا ادامه خواهیم داد. حضور جدی آقای دکتر فتوحی در این مسیر کمک بسیار ارزشمندی است.

سومین همایش خیرین
سومین همایش تجلیل از خیرین و حامیان دانشگاه با حضور وزیر محترم بهداشت و برادر گرامی آقای دکتر ایازی قائم مقام وزیر در امور مشارکت های مردمی برگزار شد. ارزش کمک های خیرین به دانشگاه در سه سال گذشته معادل حدود 40 میلیارد تومان بود و این بجز پروژه مهدی کلینیک است که به تنهایی بیش از سه برابر این مقدار تاکنون در آن هزینه شده است. جلب کمک خیرین در عرصه سلامت البته سازوکار خاصی دارد که باید با آن آشنا بود و همکاران حوزه پشتیبانی دانشگاه در این زمینه تلاش فراوانی دارند؛ به خصوص سرکار خانم چترروز مدیر مالی دانشگاه، برای جذب خیرین انگیزه ویژه ای دارند و برای این همایش هم زحمات زیادی کشیدند.


جایگاه دانشگاه در دومین رتبه بندی آموزشی راد و بیست و یکمین جشنواره رازی

نتایج دومین رتبه بندی آموزشی دانشگاه های کشور (طرح راد) از سوی معاونت آموزشی وزارت بهداشت منتشر شد. در این رتبه بندی که در محورهای مختلف از جمله توسعه کمی و کیفی آموزش، مدیریت آموزش، و حرکت در جهت نقشه علمی کشور انجام می شود، دانشگاه در مجموع رتبه دوم کشوری را کسب نمود. رتبه بندی نوعی ارزشیابی است که با معیارها و شاخص های معین و با نمره و وزن دهی به هر یک از آنها با هدف ارتقا سطح کمی و کیفی آموزش صورت می گیرد. در عین حال این رتبه بندی فرصتی را برای دانشگاه ها از جمله دانشگاه ما فراهم می کند که با توجه به امتیازات اخذ شده در حیطه های مختلف به رفع ایرادات و اشکالات موجود و در عین حال تقویت نقاط قوت بپردازند. اگرچه ممكن است همانطور كه در گزارش منتشر شده هم به آن اشاره شده اطلاعات مورد نیاز رتبه بندی به طور كامل از سوی دانشگاه ها واصل نشده باشد، اما قطعا دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز در بعضي معيارها نياز به كار بيشتر دارد و حتی در مقام مقایسه نیز در برخی شاخص ها زمینه رشد و ارتقا به صورت جدی وجود دارد. در عین حال این رتبه بندی نیز مانند هر نوع ارزشیابی دیگر ملاحظاتی را به همراه دارد که توجه به آن ممکن است در تفسیر و تحلیل صحیح نتایج آن مؤثر باشد. یکی از نقاط قابل توجه تغییر رتبه دانشگاه ها در محورها و شاخص های مختلف نسبت به دور قبل رتبه بندی علیرغم فاصله کوتاه بین این دو دوره است که ضرورت تعمق بیشتر در روایی و پایایی شاخص ها را ایجاب می کند. نکته دیگر که شاید مهمتر باشد این است که نوع شاخص ها و وزن آنها در این رتبه بندی به گونه ای است که عمدتا به فرآیندهای مرتبط با برنامه ریزی و خدمات آموزشی می پردازد و کمتر بر مواردی چون توسعه کیفی آموزش و یا برون دادهای مجموعه تاکید دارد. به نظر می رسد می توان با اضافه کردن شاخص های بیشتر در حوزه توسعه آموزش و توجه به برون دادهای آن بتوان معیارهای بهتری را در نظر گرفت. به عنوان مثال شاخصی که تحت عنوان توسعه آموزش از آن نام برده شده عمدتا بر ایجاد و راه اندازی رشته مقاطع جدید تاکید دارد و از وزن بالایی نیز در رتبه بندی برخوردار است. دانشگاه ما که  طی چند سال گذشته رشد کمی قابل توجهی در بخش آموزش داشته است در برنامه چهارساله این دوره تمرکز بر ارتقا کیفی آموزش را اولویت داده که تاکید بر استقرار نظام جامع ارزشیابی و ساماندهی پایان نامه ها از اجزاء آن هستند. علاقه مندان در جریان هستند که در رتبه بندی تایمز که در مهرماه منتشر شد و دانشگاه ما تنها دانشگاه علوم پزشکی کشور حاضر در آن بود، بالاترین امتیاز از بین 5 محور رتبه بندی مربوط به آموزش بود و دانشگاه علوم پزشکی تهران جزء 100 دانشگاه برتر دنیا از این حیث قرار گرفت. بیان این مقایسه از این جهت است که بسته به معیارهای انتخاب شده نتایج رتبه بندی می تواند متفاوت باشد.
لازم است اضافه کنم که در دور قبل این رتبه بندی که در سال گذشته انجام شد و دانشگاه ما رتبه اول کشوری را کسب نمود نیز همین نقدها قبل از اعلام نتایج به مراجع ذیربط منعکس شده بود و به نظر می رسد می توان با برخی از اصلاحات نتایج ارزشمندتری را به دست آورد. در عین حال بیان این نظرات نباید به هیچ وجه مانع از توجه مجموعه آموزش دانشگاه به این واقعیت شود که جای کار در زمینه توسعه کمی و کیفی آموزش بسیار است و ما نباید موقعیت خود را غیرقابل رقابت بدانیم. راضی شدن به آنچه داریم باعث می شود از تحرک و پویایی که همیشه از این دانشگاه انتظار می رود باز بمانیم. پذیرش نتیجه این رتبه بندی اولین قدمی است که آموزش دانشگاه باید در ادامه مسیر ارتقاء خود بردارد و با تحلیل نتایج این ارزیابی به اصلاح نقاط ضعف مجموعه آموزش بپردازد. برنامه 4 ساله دانشگاه نقشه راه این حرکت خواهد بود.
همزمان با علام این رتبه بندی دانشگاه برای سیزدهمین بار پیاپی رتبه نخست جشنواره رازی را کسب کرد و من این افتخار را داشتم که برای سومین بار لوح تقدیر رتبه اول را به نمایندگی از شما همکاران محترم دریافت کنم. این بار هم تعداد مقالات دانشگاه در نمایه اسکوپوس بیش از دو برابر دانشگاه رتبه دوم و اختلاف امتیاز بیش از 500 بود. این فاصله چشمگیر نشان دهنده ظرفیت بسیار بالای دانشگاه در حوزه پژوهش است حتی اگر عده ای آنرا محصول اندازه دانشگاه بدانند. واقعیت این است که بودجه پژوهشی دانشگاه و حمایت های وزارت بهداشت بسیار کمتر از آن چیزی است که تصور می شود و این موفقیت مرهون تلاش محققان و فراهم شدن زیرساخت ها در دانشگاه است که از 15 سال پیش آغاز شد. این موفقیت مکرر اما شیرین را به تمام همکاران اعم از محققین و دانشجویان تبریک می گویم و امیدوارم سرعت قطار پژوهش دانشگاه هر روز بیشتر شود.
مجموع این دو خبر در کنار میزان تمایل دانشجویان و هیئت علمی جدید برای حضور در دانشگاه ما شاید روشن کننده جایگاه واقعی دانشگاه باشد و بی نیاز از توضیح بیشتر.

کارکنان دانشگاه
 یکی از سه رکن فعالیت دانشگاه مجموعه کارکنان هستند که خود به دو گروه بهداشتی درمانی و پشتیبانی تقسیم می شوند. من به مناسبت های مختلف درباره زحمات این قشر شریف مطالبی نوشته ام و البته قسمت قابل توجهی از نظرات درج شده در گزارشات ماهانه هم از طرف همین گروه است. همکاران گروه بهداشتی درمانی در طول یک سال و نیم گذشته و با شروع طرح تحول سلامت با حجم افزایش یافته ای از کار روبرو شدند. در سال 93 کارکنان بیمارستانی با تعداد بیشتر مراجعان و برخی از خدماتی که قبلا به درستی ارائه نمی شد روبرو شدند و در سال 94 با شروع برنامه تکمیل پوشش شبکه بهداشت در مناطق شهری تحت پوشش دانشگاه همکاران حوزه بهداشت هم درگیر فعالیت بیشتری شدند. به موازات این دو گروه کارکنان پشتیبانی در بخش های مختلف ازجمله خدمات، مالی، اداری و فنی هم برای اجرای برنامه های اصلی به شدت مشغول بودند. شکی نیست که اجرای موفق برنامه های دانشگاه در هر سه عرصه آموزش، پژوهش و ارائه خدمت مرهون حضور و فعالیت مؤثر کارکنان است.
در جبران زحمات کارکنان نیز اقدامات خوبی در حد توان دانشگاه صورت گرفت. هم روش پرداخت کارانه کارکنان درمانی تغییر یافت و هم منابع آن افزایش یافت. در واقع افزایش کارانه پرسنل درمانی ناشی از حجم بیشتر فعالیت ها و افزایش تعرفه ها پس از سال ها ثبات غیرطبیعی آن است، اتفاقی که پس از دو دهه رخ داد و تعرفه خدمات را تا حدودی به اعداد واقعی نزدیک کرد. باید توجه داشت که در شرایطی که منابع دولت به دلیل تحریم های شدید و کاهش قیمت نفت به شدت محدود است، طبعا نمی توان منتظر افزایش پرداخت های مستمر از منابع دولتی بود. همین موضوع در پرداخت پاداش بازنشستگی اکنون خود را نشان می دهد و علیرغم تأکید من و تلاش همکاران امکان پرداخت به روز آن فراهم نشده است. متأسفانه به دلیل مشکلات ناشی از تأخیر زیاد پرداخت بیمه ها به بیمارستان ها، دانشگاه ناچار است از منابع خود برای اداره امور مراکز درمانی و تداوم ارائه خدمت استفاده کند و اگرچه تراز دانشگاه همچنان مثبت است اما نقدینگی کافی برای پرداخت به موقع دیون وجود ندارد. امیدوارم با رفع این مشکل و فراهم شدن نقدینگی کافی بتوانیم مانند دو سال گذشته پرداخت های پرسنلی را در همه سطوح به روز کنیم. واقعیت این است که پرداخت کارانه تا مردادماه هم به سختی و علیرغم طلب 440 میلیارد تومانی دانشگاه از بیمه ها صورت گرفت.  
ضمن تشکر از زحمات تمام کارکنان شریفی که وظایف خود را به طور کامل و درست انجام می دهند تا دانشگاه بتواند به اهداف تعیین شده دست یابد، به ایشان اطمینان می دهم که یکی از مهمترین دغدغه های هیأت رئیسه دانشگاه معیشت کارکنان است و این موضوع به صور مختلف مورد تأکید است.

هیأت امنا
جلسه هیأت امنای دانشگاه عصر روز چهارشنبه 23 دی ماه تشکیل شد و در آن گزارش حسابرس دانشگاه ارائه شد و پیشنهادات دانشگاه نیز مورد بحث قرار گرفت. ظرفیت هیأت امنا یکی از مهم ترین امتیازات دانشگاه به موجب قانون برنامه توسعه پنجم است. در واقع هیأت امنا می تواند در مورد نحوه هزینه کرد اعتبارات عمومی مصوب و درآمد اختصاصی دانشگاه تصمیم گیری کند و گرچه از تمام این ظرفیت به دلایل مختلف استفاده نمی شود اما همین مقدار هم بسیار کمک کننده است و باعث ایجاد قدرت مانور بر اساس مصالح دانشگاه می شود. حضور ثابت و مؤثر جناب آقای محمد فروزنده در هیأت امنای دانشگاه علوم پزشکی تهران واقعا ارزشمند است. اساتید محترم دانشگاه آقایان دکتر شفیعی و دکتر امامی رضوی نیز همیشه در جلسات نقش مؤثری دارند و سایر اعضا نیز هر زمان که حضور داشته باشند بیشترین حمایت را از فعالیت های دانشگاه می نمایند. امیدوارم زمزمه هایی که در مورد تغییر این بند از قانون در برنامه توسعه ششم مطرح شد درست نباشد و این پشتوانه ارزشمند همچنان در کنار دانشگاه قرار داشته باشد؛ در غیر این صورت دانشگاه نیازی به رئیس هم نخواهد داشت و مانند بسیاری ادارات دیگر با یک مدیر کل امور را خواهد گذراند.

آلودگی هوا: مردم و دولت
موضوع آلودگی هوا مانند بسیاری از موارد دیگر رنگ و بوی سیاسی گرفت. اظهارنظرهای فراوان در مورد نقش دولت ها در ایجاد یا کنترل آلودگی هوای تهران در رسانه ها مطرح شد و مانند بسیاری موارد مشابه اصل موضوع به علت مبهم شدن فضای بحث در حاشیه قرار گرفت. اگرچه ممکن است همکاران ما در پژوهشکده محیط زیست بتوانند در باره مسائل تخصصی موضوع اظهارنظر کنند اما من به هیچ وجه در این زمینه صاحب نظر نیستم و می خواهم از نگاه دیگری به آن بپردازم.
نگاه اول:
چرا موضوعاتی مانند این و موارد مشابه فراوان مثل روغن پالم و آلودگی آب معدنی و قیمت بلیط هواپیما و قطار و تراکم فروشی و امثال اینها که ماهیت تخصصی دارند به سرعت دچار حواشی سیاسی می شوند و اصل موضوع که فنی است مورد تردید قرار می گیرد؟ دستگاه های حاکمیتی تا کی باید در این امور تابع جناح بندی ها باشند و از دیدگاه کارشناسی فاصله بگیرند؟ در چند شب گذشته مباحثه مبسوطی را از سیما درباره از بین رفتن دسترسی به قسمت اعظم سواحل دریای خزر شاهد بودم و جالب اینکه مسئولان مرتب مجبور بودند بگویند این اتفاقات در گذشته افتاده است و اکنون ما در حال اصلاح آن هستیم یا دیگر اجازه نمی دهیم اتفاق بیفتد. آلودگی هوای تهران بدون شک یکی از مهمترین مسائل این شهر است و اتفاق جدیدی هم نیست. شرایط مشابه در کلان شهرهای دنیا مثل لندن و لس آنجلس قبلا رخ داده و بعضا بسیار خطرناک تر از شرایط فعلی ما هم بوده است اما بدون تغییر محل زندگی مردم و تبلیغ به مهاجرت با راهکارهای مناسب حل شده اند. مانند هر موضوع دیگری شواهد متعدد برای روش های حل این مسئله وجود دارد اگر قرار باشد با روش علمی با موضوع برخورد کنیم؛ در واقع باید مشکل را در سیاست زدگی بیش از حد اموری جستجو کرد که ماهیت کارشناسی دارند.
نگاه دوم:
مردم ما تا کی می خواهند پاسخ هر مشکلی را از دولت دریافت کنند؟ چرا در پاسخ به هر سؤالی یک جواب شنیده می شود:«دولت باید برای آن فکری بکند». آیا ما به وظایف خود در قبال جامعه و از جمله محیط زیست درست عمل می کنیم؟ آیا راه حل هر مشکلی در جامعه مداخله دولت است؟ دولت متولی امور اساسی مانند دفاع، سلامت و آموزش است و این ما هستیم که باید برای بقیه امور فکر و اقدام کنیم. شاید با خود بگویید من در ایران زندگی نمی کنم یا ایران را نمی شناسم و نمی دانم که بیش از 80 درصد اقتصاد کشور دولتی است؛ اما من هم مثل شما این موضوعات را می دانم و به همین جهت هم اشکال دارم. تا وقتی هر یک از ما مردم برای محیطی که در آن زندگی و کار می کنیم به فکر اصلاح نباشیم دولت نخواهد توانست هیچ اقدام بزرگی را به سرانجام رساند. مشکلات سال های اخیر و بخصوص تحریم ها و کاهش شدید قیمت نفت در دو سال گذشته به همه ما نشان داد که اتکاء به نفت روش عاقلانه ای نیست و ما باید بجز این نعمت خداداد به روش های دیگر هم فکر کنیم. البته می دانم که متأسفانه این ذهنیت هنوز بر اغلب مردم کشورمان غلبه دارد که سهم خود را از نفت می گیرند. سؤال این است که اگر نفت به فروش نرفت یا پول آن به کشور برنگشت (چنانچه در چند سال گذشته شاهد آن هستیم) چه کار باید کرد؟ البته موضوع محیط زیست ماهیتا بیشتر به دولت و تصمیمات آن بستگی دارد اما خودروی من و شما در حد استاندارد خودش درست کار می کند؟ وسائل حرارتی منازل ما درست کار می کنند؟ کارخانجات و کارگاه ها آلودگی بیش از حد مجاز تولید نمی کنند؟ به نظر شما جالب نیست که هر یک از ما در موضوعات شخصی سعی کنیم آنچه ارزان تر و راحت تر است را انجام دهیم حتی اگر خلاف ضوابط باشد و بعد در زمان بروز مشکل مدعی دولت باشیم؟
حاصل جمع این دو نگاه این است که دولت و ملت هر یک باید وظائف خود را به درستی انجام دهند. حکومت به معنای عام آن (و نه فقط قوه مجریه) باید مسائل فنی را با برخورد کارشناسی و غیر سیاسی و بصورت شفاف حل کند و مردم باید به وظائفی که در قبال جامعه و حکومت دارند درست عمل کنند. به نظر می رسد این تنها مسیر توسعه باشد که به گمان من ما هنوز وارد آن نشده ایم.

حواشی
در این ماه یک روز پنجشنبه را در کارگاه منتورینگ گروه های جراحی در بیمارستان امام خمینی گذراندم که به همت دوست بزرگوارم آقای دکتر کشوری برگزار شد. موضوع منتورینگ که آنرا به شاگردپروری یا مرشدی یا راهنمایی ترجمه کرده اند یکی از نقاط مغفول در دانشگاه است. هیچ کس در این محیط از راهنمایی و ارشاد افراد باسابقه و خیرخواه بی نیاز نیست بخصوص دانشجویان، دستیاران، هیأت علمی و کارکنان جدید الورود. مباحثی که در این کارگاه مطرح شد بیش از پیش مرا به اهمیت داشتن یک منتور یا مرشد برای افراد تازه معتقد کرد. باید در این زمینه اقدامی جدی انجام داد. در بعضی مراکز علمی معتبر انتخاب یک یا دو نفر به عنوان منتور برای افرادی که کار دانشگاهی را آغاز می کنند اجباری است. البته در سطح دانشجویی این کار از چند سال قبل آغاز شده و نتایج بسیار خوبی هم در پی داشته است که یکی از دانشجویان طراح آن در یک جلسه شورای دانشگاه گزارش آن را ارائه داد.
ورزش در این ماه قطع نشد اما همچنان با مشکلاتی روبرو است. عضلاتی که روزی برای 3 ساعت ورزش سنگین ممتد آماده بود اکنون ضعیف شده و تحمل ورزش سبک هفته ای یک بار را هم ندارد. البته من این را به گردن تاریخ تولد نمی اندازم چون بسیارند افراد با سنین خیلی بالاتر که خود را آماده نگهداشته اند. تنظیم وقت یک مشکل جدی است اما غیر قابل حل نیست.
حضور در اعمال جراحی و به خصوص پیوند کبد که به همت همه همکارانم علیرغم تمام کمبودها به خوبی پیش می رود از نقاط روحیه بخش و انرژی دهنده است. اتاق عمل یکی از بهترین جاهایی است که می توان عمر را سپری کرد. محیطی که بیمار صرفنظر از همه چیز اعم از مادیات و موقعیت و سطح زندگی دیده می شود و همه تمام تلاش خود را می کنند تا بهترین کار برایش انجام شود. اگر محیط اتاق عمل را به فضای احرام در زمان حج تشبیه کنم گزاف نگفته ام چراکه وقتی بیمار روی تخت عمل قرار می گیرد دیگر برای هیچ کس فرقی ندارد که از کجا آمده و کیست؛ همانطور که همه حجاج در لباس احرام مانند یکدیگر و بدون مزیت طواف می کنند.


سخن آخر
بعضی روزهای این ماه خستگی ناشی از حواشی منفی کار و نه خود کار خیلی شدید بود به طوری که پس از سال ها یک روز عصر که اتفاقا هوا هم بسیار خوب بود دچار سردرد و سرگیجه شدم. اصل کار که به طور متوسط 15 ساعت در روز است (بجز پیوند که معمولا در ساعات عصر و شب انجام می شود) برایم سخت نیست اما گاهی حواشی باعث تخلیه انرژی می شود. خوشبختانه عوامل شارژ مجدد در دانشگاه آنقدر بالا هست که انرژی به سرعت بازیابی شود اما در عین حال از خداوند می خواهم که توان بیشتر برای حرکت در مسیر درست را تا زمانی که در این مسئولیت هستم به من ارزانی کند. سالم و شاد باشید.

دكتر علي جعفريان
دی ١٣٩٤