تلویزیون اینترنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران
فلج مغزی (CP) در کودکان: شایعترین اختلال حرکتی و ابعاد پنهان آن از تشخیص تا مدیریت جامع
فلج مغزی یا Cerebral Palsy (CP)، شایعترین اختلال حرکتی است که منجر به ایجاد معلولیت در کودکان میشود و تأثیر عمیقی بر کیفیت زندگی فرد و خانواده میگذارد. طبق آمار، از هر یکهزار تولد، حدود دو تا سه کودک ممکن است با این وضعیت درگیر باشند. برای درک عمیقتر این اختلال و راهکارهای موجود، در برنامه پیرامون سلامتی در تلویزیون اینترنتی دانشگاه با دکتر گلآذین شاهبداغ، فوق تخصص نورولوژی کودکان از بیمارستان کودکان حکیم دانشگاه علوم پزشکی تهران به گفتوگو نشستیم تا ابعاد مختلف این بیماری را از علل و علائم گرفته تا تشخیص و مدیریت، مورد بررسی قرار دهیم.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران، دکتر شاهبداغ با اشاره به ریشه این اختلال توضیح میدهد: شایعترین علت فلج مغزی، آسیب به مغز نابالغ یا در حال رشد است که بیشتر در دو سال اول زندگی اتفاق میافتد و عمدتاً قشر حرکتی مغز را درگیر میکند. این آسیب میتواند قبل، حین یا پس از تولد رخ دهد: • پیش از تولد (Prenatal): مشکلاتی که در دوران بارداری برای جنین اتفاق میافتد. • حین تولد (Perinatal): عوارض و حوادثی که در زمان تولد رخ میدهد. • پس از تولد (Postnatal): آسیبهایی که در دو سال ابتدایی زندگی (تا ۲ سالگی) به مغز وارد میشود.
علائم فلج مغزی طیف وسیعی را شامل میشود که اصلیترین آنها عبارتند از:
- ضعف یا تأخیر در حیطه حرکتی تکاملی: شامل تأخیر در مراحل رشدی مانند نشستن، چهار دست و پا رفتن و راه رفتن.
- شلی یا سفتی غیرطبیعی اندامها (تون عضلانی غیرعادی): برخی کودکان ممکن است دچار کاهش تون عضلانی (شلی) و برخی دیگر دچار افزایش تون عضلانی (سفتی یا اسپاسم) باشند.
- فلج یک نیمه بدن (همیپلژی): ممکن است تنها یک سمت بدن یا یک اندام دچار فلج باشد.
در کنار این علائم اصلی، دکتر شاهبداغ به وجود علائم فرعی نیز اشاره میکند که ممکن است کودکان درگیر با فلج مغزی را تحت تأثیر قرار دهند:
- تشنج: بروز حملات صرعی.
- اختلالات بینایی: مانند انحراف چشم یا استرابیسم.
- اختلالات شنوایی: کاهش یا از دست دادن شنوایی.
- مشکلات گوارشی: شامل آبریزش دهان زیاد (سیالوره)، یبوست مزمن و یا اختلال در کنترل ادرار و مدفوع.
تشخیص فلج مغزی یک فرآیند بالینی است که بر پایه سه محور اصلی صورت میگیرد:
- شرح حال دقیق: بررسی جزئیات رشد و تکامل کودک و سوابق پزشکی خانواده.
- حوادث زایمانی: اطلاعات مربوط به چگونگی تولد کودک از اهمیت ویژهای برخوردار است.
- معاینه عصبی تخصصی: یک نورولوژیست کودکان با دقت به موارد زیر توجه میکند:
- رفلکسهای وتری عمقی: بررسی واکنشهای غیرارادی عضلات به کشش.
- تون عضلانی: میزان شلی یا سفتی اندامها.
- رفلکسهای اولیه شیرخوارگی: رفلکسهایی که باید در سنین خاصی از بین بروند و پایداری آنها میتواند نشانه مشکل باشد.
- رفلکسهای حمایتی: رفلکسهایی که باید در زمان خاصی ظاهر شوند و عدم وجود آنها میتواند حائز اهمیت باشد.
دکتر شاهبداغ یک نکته تشخیصی مهم دیگر را نیز یادآوری میکند: اگر کودکی زیر ۱۸ تا ۲۴ ماهگی ‘دست غالب’ داشته باشد (یعنی تنها از یک دستش بیشتر استفاده کند)، این موضوع از اهمیت ویژهای برخوردار است، زیرا در این سن نباید دست غالب وجود داشته باشد و میتواند مطرحکننده ضعف یک نیمه بدن یا نوع خاصی از فلج مغزی مانند پارزی یا آسیب شبکه بازویی باشد.”
دکتر شاهبداغ با تأکید بر اینکه متأسفانه درمان قطعی برای فلج مغزی تا به امروز شناخته نشده است، میافزاید: تمام اقدامات درمانی ما به شکل اقدامات حمایتی است. این اقدامات شامل یک رویکرد چندمحوری و همکاری تیمی متخصص است:
- کاردرمانی و فیزیوتراپی: انجام مکرر جلسات برای بهبود عملکرد حرکتی و تواناییهای روزمره.
- گفتاردرمانی: در صورت وجود اختلالات گفتار و بلع.
- دارودرمانی:
- داروهای ضد تشنج: در مواردی که کودک دچار تشنج است.
- داروهای ضد اسپاسم عضلانی: برای کاهش سفتی و اسپاسم عضلات.
مدیریت فلج مغزی نیازمند همکاری تنگاتنگ یک تیم متخصص است که شامل:
- متخصص گوارش
- متخصص تغذیه
- متخصص ارتوپد: برای مشکلات ستون فقرات یا سایر ناهنجاریهای استخوانی.
- جراح مغز و اعصاب: در موارد خاص.
- روانشناس و مددکار اجتماعی: برای حمایت روانی از کودک و خانواده.
با این رویکرد جامع و حمایتی، هدف آن است که به کودکان دارای فلج مغزی کمک شود تا حداکثر استقلال ممکن را کسب کرده و کیفیت زندگی بالاتری را تجربه کنند.
ارسال به دوستان