دکتر سید فرزاد محمدی: بخش قابل‌توجهی از آموزش پزشکی، آموزش مهارت است

گالری عکس  یک 

گالری عکس دو
در پی برگزاری نهمین جشنواره شهيد مطهري كه روز چهارشنبه 8 اردیبهشت در تالار ابن‌سینا برگزار شد، دکتر سید فرزاد محمدی عضو هیئت‌علمی دانشگاه، در گفت‌وگویی با خبرنگار روابط عمومی، بخش قابل‌توجهی از آموزش پزشکی را آموزش مهارت دانست و گفت: این موضوع در رشته‌های تخصصی پزشکی اهمیت بیشتری دارد. ازاین‌رو در مدل‌های توسعه‌یافته آموزش پزشکی در رشته‌های تخصصی، همیشه از ابزارها و برنامه‌های کمک‌آموزشی برای انتقال مهارت، کسب مهارت و نوآوری در روش‌های درمانی و جراحی استفاده می‌شود. رشته چشم‌پزشکی نیز از همین موضوع تبعیت می‌کند.
وی افزود: طی سال‌های گذشته، عمل جراحی بر روی چشم مدل حیوانی و بر روی چشم‌های انسانی که از پیش برای پیوند انتخاب‌شده‌اند ولی بعضاً امکان استفاده شدن در پیوند را نداشته‌اند انجام‌شده است. در این میان روش‌هایی مانند واقعیت مجازی، شبیه‌سازی رایانه‌ای، چشم‌های مصنوعی و پویانمایی، روش‌هایی هستند که در طول سال‌های گذشته در دنیا مورد توجه قرار گرفته اند. اما چشم تمرینی عرفی دنیا، چشم خوک است و الان اعمال جراحی مختلف را روی چشم این حیوان انجام می‌دهند. طبیعتاً در ایران و کشورهای اسلامی و خاورمیانه این انتخاب در دسترس نیست. به همین دلیل و همچنین به دلیل چالش‌های جراحی چشم‌پزشکی و لزوم اخلاقی بودن فرایند آموزش پزشکی، انتخاب، معرفی و به‌کارگیری چشم جایگزین در کشورمان ضرورت داشته و دارد.
دکتر محمدی با اشاره به چگونگی اجرای این طرح گفت: چند سال پیش یک طرح پژوهشی در دانشگاه تدوین کردیم که در آن مقایسه چشم‌ها را مدنظر قراردادیم و همچنین روش‌های مختلف و سهولت تخلیه چشم را ارزیابی کردیم. درآزمایش دیگری روی چشم بیست گوسفند آزمون­های بیومتریک انجام دادیم تا بتوانیم در یک جدول مقایسه‌ای، ویژگی‌های بیومتریک آن را با چشم دیگر حیوانات (خوک، خرگوش، گاو و بز) در مقایسه با انسان بسنجیم.
وی افزود: در این طرح، اختصاصاً مشاهده شد که چشم گوسفند با چشم خوک چه تفاوت‌هایی دارد و آیا می‌توان به‌عنوان چشم جایگزین مورداستفاده قرار داد یا نه که البته نتایج بسیار مثبتی داشت. نزدیک به 15 عمل جراحی متفاوت و یا مراحلی از اعمال جراحی را آزمایش کردیم و نشان دادیم که تکرار و تمرین عمل جراحی روی چشم گوسفند معنی‌دار است و یک تجربه مفید آموزشی ایجاد می‌کند.
دکتر محمدی بابیان این‌که برای انجام این طرح باید چشم گوسفند را از محل جمجمه خارج می‌کردیم گفت: از روش‌های مختلفی که چشم را می‌توان خارج کرد استفاده کردیم. از روش‌های کلاسیک جراحی تا روش‌هایی که در سلاخ خانه توسط قصاب‌ها صورت می‌گیرد، مورد آزمایش قرار گرفت و روش بهینه را توصیف کردیم. کار دیگری که انجام دادیم، نمونه‌سازی یک سامانه ثابت کردن چشم بود.
وی با تشریح سامانه ثابت کردن چشم گفت: لازم بود که وقتی چشم گوسفند خارج می‌شود، بر روی پایه‌ای آن را مستقر کنیم. با این کار، تا حدودی قرار گرفتن چشم در حدقه، ضمن اعمال واقعی جراحی تقلید می‌شود. البته این، آن چیزی نیست که موردتوجه جشنواره قرارگرفته است، بلکه بیشترین تمرکز جشنواره بر روی چشم گوسفند به عنوان چشم تمرین اعمال جراحی است. البته همان سامانه ثابت کردن چشم نیز ثبت اختراع‌شده و در قالب مقاله در مجلات بین‌المللی منتشرشده است. درواقع آنچه درست کردیم، اصطلاحاً ثبات پویا دارد یعنی می‌تواند از جای خود تکان بخورد و دوباره تمایل دارد که به وضعیت اولیه خود بازگردد. مانند حالتی که چشم در حدقه واقعی دارد.
برگزیده نهمین جشنواره آموزشی شهید مطهری افزود: کار دیگری که در ارتباط با همین پژوهش‌ها انجام دادیم، این بود که داخل اتاق قدامی چشم گوسفند، ماده نگهداری بافت تزریق کردیم و در یخچال منفی 80 درجه در مدت‌زمانی بیش از سه ماه نگهداری کردیم. سپس شفافیت قرنیه آن را با چشم کنترل مقایسه کردیم. حاصل آن نشان داد همه چشم‌هایی که داخل اتاق قدامی آن‌ها، ماده نگهدارنده تزریق‌شده بود، درزمانی که گرمشان کردیم، شفافیت بیشتری داشتند که نتیجه آن در قالب مقاله‌ دیگری منتشرشد. شفافیت قرنیه وقتی‌که چشمی را برای تمرین استفاده می‌کنیم بسیار مهم است.
وی ادامه داد: این بحث را در آزمایشگاه مهارت‌های بالینی بیمارستان فارابی و همزمان عرصه آموزش دستیاری گروه چشم توسعه دادیم و برنامه تمرین عمل جراحی در آنجا روال شد. همزمان کار عملی و مشارکت ارزشمند اعضای هیئت‌علمی بیمارستان و گروه‌های تخصصی طی اعمال جراحی، پیش از آنکه همکاران جراح به اتاق عمل بروند، توسعه یافت و این ‌یک دستاورد بسیار ارزشمند است.
دکتر محمدی با اشاره به انجام نظرسنجی در ارتباط با این فرایند آموزشی گفت: یک نظرسنجی از اعضای هیئت‌علمی که در این زمینه آموزش‌دهنده هستند، انجام دادیم و آن این بود که "به نظر شما قبل و پس از راه اندازی آزمایشگاه مهارت‌های بالینی، در زمینه های آسان کردن آموزش، کاهش اتلاف وقت اتاق عمل، کاستن عوارض عمل جراحی، ارتقای تکریم بیمار و بهبود رسیدگی به دستیار مشکل‌دار (که با چالش آموزش جراحی مواجه است) چه قضاوتی دارید؟" در پاسخ به این نظرسنجی، 60 تا 85 درصد توفیق اظهار شد.
خبرنگار: زهرا صادقی
عکاس: جمشید ربیعی