دکتر منظم: بالغ‌بر 80 درصد صادرات کشور مربوط به شرکت‌های دانش‌بنیان دانشگاه علوم پزشکی تهران است

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در راستای کسب رتبه نخست دانشگاه علوم پزشکی تهران در حوزه تحقیقات و فناوری با دکتر منظم رئیس مرکز رشد توسعه صادرات و انتقال فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران درخصوص نقش این مرکز در کسب این موفقیت گفتگو کردیم که در ادامه می خوانیم.

مرکز رشد توسعه صادرات و انتقال فناوری چه کمکی به توسعه صادرات و انتقال فناوری می‌کند؟
مرکز رشد توسعه صادرات و انتقال فناوری  با سایر مراکز رشد تفاوت دارد. در مراکز رشد، فضای فیزیکی و استقرار شرکت‌ها و نحوه حمایت‌های مالی و تسهیلاتی متفاوت است.  به‌عبارت‌دیگر در مراکز رشد یک شرکت نوپا وارد و با درصدی از رشد از آن مرکز خارج می‌شود. درحالی‌که در مرکز رشد توسعه صادرات،  یک هسته‌ اولیه نمی‌تواند خود را به صادرات برساند و توسعه صادرات برای شرکتی اتفاق می‌افتد  که از  رشد یافتگی برخوردار باشد و بتواند به سمت بین‌المللی‌سازی حرکت کند. در واقع این مرکز از شرکت‌هایی که در رده‌بندی آمادگی صادرات (ERA) از وضعیت مناسبی برخوردارند حمایت می‌کند. این حمایت اغلب در زمینه ایجاد پلتفرم‌های ارتباطی است. معمولاً وقتی شرکت‌ها  به آمادگی صادرات می‌رسند لازم است ظرفیت‌های بین‌المللی را بشناسند. اینکه در کجا امکان توسعه بازار برایشان وجود دارد و یا چه ظرفیت‌ها و استانداردهایی را باید در فعالیت‌هایشان در نظر بگیرند که بتوانند وارد عرصه تجاری شوند. این مرکز به دنبال شناسایی شرکت‌هایی است که در وضعیت آمادگی صادرات قرار دارند. البته مرکز رشد توسعه صادرات رسالت ملی هم برعهده دارد و  ظرفیت‌های ملی را شناسایی می‌کند تا شرکت‌ها بتوانند از آن استفاده کنند. اگر هم شرکت‌ها نیاز به امکاناتی دارند که در کشور با محدودیت مواجه است کمک می‌کند که این ظرفیت ایجاد شود.
یکی از امکانات خوبی که  برای توسعه صادرات وجود دارد؛ صندوق نوآوری و شکوفایی است. این صندوق از حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های بین‌المللی و اخذ استانداردها حمایت می‌کند.  این حمایت‌ها از طریق وبینارها و دیگر نشست ها، به اطلاع شرکت‌ها می‌رسد. از سوی دیگر اگر شرکتی نیاز به استاندارد خاصی داشته باشد که در مجموعه حمایتی صندوق نباشد از صندوق نوآوری می‌خواهیم که آن را در لیست حمایتی خود قرار دهد. درنتیجه تعاملات مرکز رشد از یک‌سو با شرکت‌ها و از سوی دیگر با مراکز حمایتی است.  بخش دیگری  از تعاملات مرکز رشد با وزارت بهداشت در زمینه توافق‌نامه‌ها و سیاستگذارهاست که از طریق سفارتخانه‌ها امکان تبادلات فراهم شود.
این مرکز با کریدور صادرات که رئیس آن یکی از اعضای شورای مرکز رشد است نیز تعامل دارد و با این رویکرد می‌توان ظرفیت‌های لازم را برای حمایت از شرکت‌ها ایجاد کرد.
اقدام دیگری که اکوسیستم حوزه توسعه صادرات موفق به انجام شد؛ ایجاد مرکز نوآوری صادرات  در صندوق تجهیزات پزشکی است که دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز یکی از سهامداران آن است. براین اساس حمایت‌های معاونت علمی از بخش‌های مربوط به حوزه سلامت؛  مانند حمایت از جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها در این زیرمجموعه قرار می‌گیرد و مدیرعامل آن صندوق نیز عضو مرکز رشد توسعه صادرات دانشگاه است برای اینکه هم‌افزایی بیشتری در استفاده از ظرفیت‌ها فراهم شود.
در دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز اقداماتی به‌منظور توسعه فناوری سلامت طی دو سال گذشته صورت گرفته و کتابچه‌ای از محصولات دانشگاه منتشرشده است. این کتابچه در واقع کاتالوگ محصولات دانشگاه به زبان انگلیسی است برای اینکه در اختیار مسئولان کشورهای هدف قرار بگیرد. این کتابچه‌ با کمک وزارت بهداشت در اختیار سفیران کشورهای مختلف قرارگرفته است  و می‌تواند بخشی از بازار این کشورها  را در اختیار شرکت‌ها قرار دهد.  
افزون بر این قمر مرکز رشد توسعه صادرات را در معاونت بین‌الملل دانشگاه ایجاد کردیم که بتوانیم از ظرفیت‌های دانشجویان بین‌الملل  به‌عنوان سفیر توسعه صادرات استفاده کنیم. این طرح نتایج موفقی داشت ولی به دلیل شرایط کرونا با محدودیت مواجه شد.
این مرکز در کنار توسعه صادرات در بخش انتقال فناوری نیز فعالیت دارد. گاهی لازم است  بخشی از فناوری‌ کشورهای دیگر را به داخل کشورمان بیاوریم و محصولی با پیچیدگی  بالاتری را ایجاد کنیم. براین اساس با مناطق تجاری آزاد کشور مانند چابهار وارد تعامل شدیم و رئیس دانشگاه بین‌المللی چابهار نیز یکی از اعضای شورای مرکز رشد است. در این راستا صندوق تجهیزات پزشکی سوله‌ای را در چابهار در اختیار دارد برای اینکه شرکت‌های متقاضی بتوانند از این ظرفیت استفاده کنند.   در واقع مجموعه فعالیت‌های این مرکز در زمینه توسعه‌ی بازار، ایجاد زیرساخت‌ها و حمایت‌ در زمینه اخذ مجوزها  و همچنین ایجاد شرایط مناسب برای آمادگی صادرات است.  

سهم مرکز شما در توسعه صادرات و انتقال فناوری چقدر است ؟
در حوزه انتقال فناوری در ابتدای راه هستیم و تاکنون سه محصول در حوزه دارو و مکمل‌ها را تولید کردیم. اما در حوزه صادرات کشور، سهم مراکز رشد دانشگاه براساس گزارشی که اعلام‌شده؛ حدود 6 میلیون دلار است که بخش عمده آن مربوط به حوزه دارو و درصد کمتری مربوط به حوزه تجهیزات پزشکی است. امسال نیز بالغ‌بر 80 درصد صادرات کشور مربوط به شرکت‌های مستقر در مراکز رشد دانشگاه علوم پزشکی تهران است.
کریدور توسعه صادرات، شرکت‌های صادرکننده را ازنظر وضعیت صادرات مورد ارزیابی قرار داده که در این میان 4 شرکت که در زمینه محصولات سلامت فعالیت دارند؛ نشان 5 ستاره را دریافت کردند و در بالاترین رتبه قرارگرفته‌اند. 2 شرکت از آن‌ها در حوزه تجهیزات پزشکی و دارو به دانشگاه علوم پزشکی تهران تعلق دارد. این نشان می‌دهد توسعه صادرات در حوزه سلامت از وضعیت خوبی برخوردار است.
نمایندگی‌های خوبی در دنیاداریم که شرکت‌ها در زمینه توسعه صادرات محصولات سلامت در آن فعالیت دارند. یکی از این مراکز چین است که شرکت‌هایی از دانشگاه در آنجا مستقر شدند و از این ظرفیت استفاده کنند.

آینده صادرات محصولات را چطور پیش‌بینی می‌کنید و تاکنون چه محصولاتی به چه کشورهایی صادرشده است؟
مسئولان و مردم از دانشگاه علوم پزشکی تهران انتظار دارند، نگاه بین‌المللی داشته باشد. دانشگاه نیز در این زمینه هدف‌گذاری کرده و  شرکت‌های دانشگاه نیز این بلوغ را دارند که به سمت بازارهای بین‌المللی حرکت کنند. حداقل 14 شرکت دانشگاه با ایجاد شرکت تعاونی برای ورود به عرصه صادرات اعلام آمادگی کرده‌اند. اما حرکت به سمت توسعه صادرات الزاماتی هم دارد که بخشی از آن الزامات قانونی و تعرفه گذاری و نرخ ارز و... است اگر این الزامات تسهیل شود افق پیش رو روشن است و من فکر می‌کنم در 4 سال آینده می‌توانیم سهمی از بازار را به دست آوریم.
درحال حاضر با کشورهایی مانند چین، سوریه، عراق، مالزی، اندونزی، روسیه، ترکیه و بعضی از کشورهای اروپایی تعامل داریم. حرکت‌هایی به سمت بازار افریقا هم داریم و دفتری را با کمک صندوق تجهیزات پزشکی و معاونت علمی ریاست جمهوری در کنیا به‌منظور صادرات داروهای گیاهی و دیگر داروها ایجاد کرده‌ایم. در امریکا جنوبی  نیز در حوزه تجهیزات پزشکی صادراتی داشته‌ایم.
در حوزه تجهیزات پزشکی نسبت به داروسازی تعاملات مناسب‌تری با دنیاداریم. البته در حوزه دارو ازنظر صادرات جایگاه خوبی داریم اما به لحاظ سطح تکنولوژی به دلیل محدودیت‌های قانون‌گذاری، داروسازان  کمتر به سمت نوآوری می‌روند. بخشی از محصولات مرکز رشد تجهیزات پزشکی مانند ربات کمک جراح مشتری خوبی دارد. در حوزه نانو نیز دستگاه الکتروریسی را به کشورهای کره، چین و مالزی و کشورهای اروپایی صادر کرده‌ایم.

در راستای فعالیت‌های خود با چه محدودیت‌هایی روبرو هستید و از چه رویکردهایی برای ایجاد زیرساخت‌های لازم استفاده می‌کنید؟
بیشترین عاملی  که باعث ایجاد محدودیت در  حوزه توسعه صادرات می‌شود؛ تحریم‌ها نیست بلکه مسائل داخلی است. تقاضای بیرونی برای محصولات کشورمان وجود دارد ولی برای صدور مجوزها،  فرآیندهای گمرکی، تهیه مواد اولیه و مسائل انتقال مالی که به بروکراسی کشور بازمی‌گردد دچار چالش هستیم. اگر بتوانیم زیرساخت‌های قانونی توسعه صادرات را از گمرک گرفته تا مسائل تعرفه گذاری و تدوین استانداردها تسهیل کنیم مشکلی برای صادرات نخواهیم داشت. در واقع آمادگی تولید محصول در کشور وجود دارد که برای این امر نیاز به حمایت قانونی و اجرایی داریم.

با توجه به جایگاه اجرایی که دارید، بفرمایید چه پیشنهادی برای حمایت از فناوران جوان دارید؟
فناوران جوان همه امید و آرزوی کشور هستند. بهترین پیشنهاد در این زمینه، ایجاد نگرش حمایت از فناوران در ذهن مدیران است. اغلب شعار حمایت از جوانان را سرمی دهیم اما در عمل کمتر به آنان توجه می‌کنیم. باید به جوانان فرصت داد که سعی و خطا کنند. باید آمادگی هزینه‌های ناشی از خساراتی که فناوران جوان می‌زنند را داشته باشیم و اگر این آمادگی را نداشته باشیم؛ در واقع از آنان حمایت نمی‌کنیم. یک پژوهشگر و فناور جوان همیشه در کار خود موفق نیست و در مواردی هم اشتباه می‌کند و دچار خسارت می‌شود باید آمادگی لازم در این زمینه را داشته باشیم. درحال حاضر سیستم فناوری کشور به‌گونه‌ای است که یک فناور باید صد درصد موفق باشد تا بتواند در این زمینه فعالیت کند. درحالی‌که شرایط حمایتی باید خطرپذیر باشد و اجازه دهیم جوانان اشتباه کنند و تمرین کنند تا موفق شوند. امیدوارم در دانشگاه ما، مرکز نوآوری ایجاد شود که بتواند این خلأ را پر کند. لازم است در دانشگاه تفکر حمایت از فناوران جوان تقویت شود و سیاست‌گذاران و مدیران اجازه دهند جوانان وارد عرصه فناوری شوند.