مقدمه:
رتبه بندی یکی از متداول ترین ابزار برای رصد عملکرد آموزشی، شناسایی نقاط قوت و ایجاد رقابت سالم و سازنده برای نیل به اهداف متعالی آموزش عالی سلامت است. وزارت بهداشت، درمان و اموزش پزشکی، بیش از یک دهه است که رتبه بندی آموزشی دانشگاه های علوم پزشکی کشور (راد) را متناسب با افق ها، سیاست ها و برنامه های تحولی در حوزه آموزش عالی سلامت پی گرفته است. دور سوم رتبه بندی راد با رویکرد "پویایی جهت دار" و "خروجی های تاثیر گذار" در سال 98 آغاز و به دلیل شیوع کرونا با تاخیر در سال 99 اعلام شد. بر این اساس، دانشگاه علوم پزشکی تهران توانست در اغلب حیطه ها با کسب نمره کامل، برتری خود را به ثبت برساند. در این راستا گفتگوی روابط عمومی دانشگاه با دکتر حسین قنبری، مسئول دبیر خانه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی دانشگاه را در ذیل می خوانید.

 

    رتبه بندی «راد»بیش از یک دهه و بر اساس اسناد فرا دستی در حال اجراست. چه اهدافی در این رتبه بندی مد نظر قرار گرفته است؟
اولا کسب رتبه نخست، در سومین مرحله رتبه بندی آموزشی دانشگاه های کشور را به کل دانشگاهیان، اعضای هیات علمی، دانشجویان عزیز واعضای هیات رئیسه دانشگاه و همچنین دانشکده ها، تبریک عرض میکنم. اتفاق مبارکی است که در دانشگاه رخ داده است.
رتبه بندی آموزشی دانشگاه های علوم پزشکی کشور(راد) با هدف ارتقاء کیفیت آموزش در دانشگاه های علوم پزشکی کشور و ارتقاء تراز دانشگاه ها  برای ورود به حوزه بین المللی و کسب جایگاه برتر دررتبه بندی های  بین الملل ایجاد شده است.
اگر مقایسه ای میان راد با رتبه بندی هایی همچون شانگهای و  تایمز انجام دهیم، قسمت اعظم وزن و بار شاخص ها به فرآیندهای آموزشی مربوط می شود. در واقع 45 درصد وزن شاخص ها در راد به حوزه آموزش تعلق دارد در حالی که این درصد در رتبه بندهای بین المللی 15 درصد است. همچنین در راد 25 درصد از شاخص ها متعلق به پژوهش است در حالی که در رتبع بندی های بین المللی 72 درصد این شاخص ها در حوزه پژوهش ورود و ظهور دارند.

    پس می توانیم آن را یک رتبه بندی آموزشی بدانیم.
در واقع از آنجا که وزن شاخص های آموزشی بیشتر هست، آن را به عنوان رتبه بندی آموزشی تلقی می کنیم ولی به این معنی نیست که فرآیندهای پژوهشی در آن دیده نشده است.

    تفاوت رتبه بندی امسال با دوره های گذشته در چیست؟
در این رتبه بندی، عملکرد دانشگاه ها در حوزه دانشی و خروجی های دانشگاه مورد ارزیابی و سنجش قرار گرفته و تفاوت رتبه بندی این دوره با دوره های قبل نیز در این نگاه خروجی محور نهفته است. همچنین تعداد شاخص ها نسبت به دوره قبل بیشتر شده به نحوی که 184 شاخص پیشنهادی در سه حوزه، تقسیم بندی شده است. به عنوان مثال در حوزه "برون داد دانشگاه یا خروجی های تاثیرگذار" 49 شاخص احصاء شده است و در حوزه "عملکردی در حوزه آموزش" 10 شاخص و بخش عمده شاخص ها در بسته های تحول و نوآوری تعریف شده است. در واقع مهم ترین تفاوتی که این رتبه بندی با رتبه بندی های قبل دارد در لحاظ کردن برنامه های تحول و نوآوری، سنجش عملکرد دانشگاه در جامعه و سنجش درون داد و برون داد آموزش در یک مدل 6 وجهی شامل مرجعیت علمی، همگرایی علوم، بین المللی سازی، پاسخگویی اجتماعی، ماموریت گرایی و دانشگاه حکمت بنیان است. این رتبه بندی بیشتر به سمت کارکرد دانشگاه در جامعه و ایفای نقشی که در آن بر عهده دارد سوق یافته است.

    این ارزیابی در چه فواصل زمانی انجام می شود؟
هدف گذاری بر این اساس است که هر 5 سال یک بار، این رتبه بندی انجام شود، سال اول آن 89-90، سال دوم 94-95 و این سری هم 98-99 بوده است.

    اگر بخواهیم مجموع اقداماتی که برای کسب رتبه نخست در رتبه بندی امسال انجام شده را نام ببریم به چه مواردی اشاره می کنید؟
متاسفانه در رتبه بندی قبلی نتوانستیم امتیاز کامل را کسب کنیم اما کارهای زیادی به ویژه در چند سال اخیر در حوزه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی در دانشگاه رخ داده که تاثیرگذار بوده، البته نه فقط آموزش، بلکه بسته های تحول 11 گانه در تمام حوزه های دانشگاه به نوعی موجب تغییر شد. حوزه تحقیقات و فناوری، ارتباط با صنعت، بین الملل و حتی حوزه بهداشت و  به نوعی کل دانشگاه در این برنامه تحول درگیر شد. با ساماندهی این برنامه ها در دانشگاه، این حوزه ها نیز با یکدیگر همگرایی پیدا کردند و در واقع بسیج همگانی در دانشگاه برای ایجاد تحول آموزش شکل گرفت. این همگرایی موجب شد تا جهش در خروجی های دانشگاه ایجاد شود. از این رو با افتخار می گویم در هر سه حوزه ارزیابی شده شامل خروجی های تاثیرگذار، حوزه عملکرد و بسته های تحول دانشگاه، توانستیم رتبه اول را کسب نماییم.

    آیا می توانیم سهم و نقش واحدهای ستادی، دانشکده ها و بیمارستان ها در این رتبه بندی به تفکیک مشخص کنیم؟
اینها قابل تفکیک نیستند و دانشگاه به نوعی یک واحد یکپارچه در نظر گرفته شده است. واحدهای ستادی، دانشکده ها و بیمارستان ها در کنار نیروی انسانی عظیم، اعضای هیات علمی، دانشجویان و کارکنان همگی دست به دست هم داده تا این موفقیت حاصل شود و قابل تفکیک از هم نیست. این مسئله موفقیت دانشگاه است و همه واحدها در آن سهم دارند. اگر هم نقصی وجود دارد باید همین سیستم کنار هم قرار بگیرند و برای بهبود اوضاع تلاش کنیم.
اگرچه در کشور اول شدیم، اما هنوز رقبای جهانی داریم و باید مسیر بهبود، پیشرفت و ارتقاء را با جدیت بیشتر پی گیری کنیم و برای اینکه جایگاه بین المللی مان را ارتقاء دهیم به مشارکت تمامی نهادها و بخش ها احتیاج داریم.
قائدتا محرک اصلی در این زمینه سیاستگذاران، مدیران و مسئولین دانشگاه هستند که این تلاش ها را در حوزه های مختلف همگرا می کنند. پیکره اصلی دانشگاه همچون بدن انسان است که برای آنکه این بدن بتواند سرحال و سالم بماند، هر واحد در جای خود کار می کند و موجب پیشرفت می شود.

    خروجی کدام یک از بخش ها باید مورد بازنگری قرار گیرد؟
در رتبه بندی دانشگاه های اخلاق مدار، رتبه 4 را کسب کردیم که با توجه به اساتید صاحب نامی که در این حوزه در دانشگاه حضور دارند و همگی از بنیان گذاران رشته اخلاق در دانشگاه هستند، باید بررسی کنیم که کجای کار مشکل داشته است. این دانشگاه ظرفیت بسیار خوبی در بعد اخلاق حرفه ای و پزشکی دارد از این رو باید به واکاوی مشکلات احتمالی بپردازیم. لازم به توضیح است که فقط بحث های آموزشی در این ارزیابی مطرح نیست بلکه خروجی های تاثیرگذار و فرایندهایی که منجر به خروجی قابل ارزیابی می شوند مورد ارزیابی قرار گرفته اند. بنابراین تنها به آموزش اکتفا نکنیم بلکه باید ظهور و بروز اخلاق حرفه ای و اخلاق پزشکی در عملکرد کارکنان، دانشجویان و اعضای هیات علمی دیده شود.
از سوی دیگر در حوزه های مختلفی توانستیم رتبه کامل را کسب نماییم به عنوان مثال در حوزه دانشگاه پاسخگو که پاسخگویی همه عناصر دانشگاه را مورد ارزیابی قرار می دهد، از خدمات بهداشتی درمانی که به مخاطب ارائه می دهیم تا پاسخگویی به نیازهای واقعی جامعه، نیازهای علمی، بهداشتی درمانی و همچنین مبانی پاسخگویی آموزش را تا حدودی توانستیم پیاده کنیم. در واقع دانشگاه باید در تمامی عملکرد خود به جامعه اش پاسخگو باشد و پاسخگویی به ارباب رجوع نیز بخشی از آن را شامل می شود.
همچنین در حوزه ماموریت گرایی، دانشگاه توانسته ماموریت های ملی خود را در کلان منطقه ایفا نماید. این دانشگاه واقعاً نیازهای ملی را در خیلی از جهات پاسخ داده و در این مورد عملکرد خوبی داشته است.
در حوزه رتبه بندی دانشگاه مرجع نیز با توجه به پیشینه و اساتیدی که درطول سالیان طولانی پرچم دانشگاه را برافراشته نگه داشتند، در همه عرصه ها پیشتاز و نوآور بوده و بسیاری از رشته های جدید در این دانشگاه بنیان گذاری شده است.
دانشگاه علوم پزشکی تهران در خیلی از حوزه ها مرجعیت علمی دارد از این رو توصیه می کنم که از پیشرفت غافل نشویم چرا که دنیا پیوسته در حال تغییر است. حفظ این سابقه نیازمند تلاش است که باید به صورت پویا و به شکل فعال صورت گیرد. اگر بخواهیم پیشتازی را حفظ کنیم باید شبانه روز همچون گذشتگانمان زحمت بکشیم.
نکته دیگری که این روزها بسیار بر آن تاکید می شود بحث همگرایی علوم هست. همگرایی نیاز امروز جامعه است و اهمیت زیادی در آینده خواهد داشت. خوشبختانه دانشگاه ما از پیشتازان تاسیس رشته های بین رشته ای است اما علی رغم اینکه در این حوزه اول هستیم هنوز باید کار کنیم تا موضوع همگرایی روز به روز تقویت شود. باید دیوارهایی که بین خودمان ایجاد کردیم در طول سالیان دراز بین گروه با گروه، گروه با مرکز تحقیقات، آموزش با پژوهش، بالین و پایه فرو بریزد و در عصر همگرایی نباید دیواری برای تعاملات بین بخشی وجود داشته باشد. در واقع همچون دانه های تسبیحی هستیم که حوزه ها را به هم متصل می کنیم و یک عملکرد را می سازیم اما بعضی وقتها بند تسبیح را پاره کرده‌ایم و باید دوباره همه حوزه ها را به هم وصل کنیم. دانشگاه باید تعامل خود را با مراکز علمی و اجتماعی دیگر گسترش دهد تا بتواند نقشش را به عنوان دانشگاه لیدر و رهبر در حوزه علوم پزشکی ایفا کند. اگر غافل شویم از قافله عقب می افتیم.

    دانشگاه تقریبا به سمت همگرایی بین گروه ها و مراکز مختلف حرکت کرده است به عنوان مثال حضور مدیران گروه های آموزشی در جلسات هیات رییسه و قرار گرفتن در جریان تصمیمات و همچنین فعالیت بیمارستان ها  در بحث آموزش را می توان نمونه هایی از همگرایی دانست.
وقتی دانشگاه بخواهد پروژه تاثیر گذاری را راه اندازی کند؛ این مرزبندی ها گاهی مانع ایجاد می کند. یعنی اگر بیمارستان با گروه آموزشی مربوطه تعامل نداشته باشد و فقط به خدمت درمانی بپردازد و بگوید نیاز به گروه و دانشگاه و دانشکده ندارد، این مسئله موجب می شود که خود را از عناصر علمی داخل دانشگاه محروم کند از این مثال ساده بگیرید تا خدمات عمده ای که به فرض در دوره کـرونا نیاز داشتیم؛ اگر دانشگاه به سمت نیازهای جامعه از قبیل تست های تشخیصی و پروتکل های درمانی و داروهای جدید و .... ورود پیدا نمی کرد، شاید نمی توانستیم نقش خود  را در حفظ سلامت مردم جامعه هدفمان ایفا کنیم. دانشگاه تست های تشخیصی راه انداخت و در همین دانشکده بهداشت توانست خدمات تشخیصی در زمینه کرونا ارائه بدهد. بیمارستان ها نیز با تمام قوا وارد شدند و خدمات درمانی به مراجعین ارائه دادند. شرکت های دانش بنیان نیز با نوآوری هایی که در تست های تشخیصی، داروهای جدید و وسائل حفاظتی داشتند توانستند برای کل کشور افتخار آفرینی کنند. ماسک های N95  که الیاف و فیلترش تحریم بود، توانستیم با لایه نانو فیبری فیلترهای ضعیف را به N95 ارتقاء دهیم و در اختیار بیمارستان ها قرار دهیم. اینها تماما مثال هایی است که در خروجی دانشگاه برای جامعه و پاسخگویی به نیاز جامعه اتفاق میافتد. بنابراین هم تعاملات داخل دانشگاه و هم بیرون از دانشگاه برای پاسخگویی به نیازهای جامعه لازم است و همگرایی را افزایش می دهد.

    رتبه بندی راد و سنجش داخلی تا چه اندازه در راستای رتبه بندی های بین المللی است و می تواند جایگاه ما را در رتبه بندی های خارجی رشد دهد؟
وقتی که ما عملکرد دانشگاه را در همه ابعاد آن ارتقاء دهیم و در جهت تحول و نوآوری حرکت کنیم (11حوزه تحولی  که با افتخار غیر از یک حوزه توانستیم با فاصله زیاد رتبه اول را کسب کنیم)، موجب می شود با این هدفگذاری ها در رتبه بندی های بین الملل هم موفق شویم. مثلا بحث آینده نگاری و هدف گذاری برای کسب مرجعیت علمی یکی از برنامه های  تحولی است که در حوزه آموزش تعریف شده است. از این رو اگر برای مرجعیت علمی برنامه ریزی کنیم، قطعا در دنیا هم جایگاه خوبی در پژوهش، آموزش و درمان به دست می آوریم. مسئله مهم دیگر  بحث آینده نگاری است یعنی اینکه بدانیم  در آینده  روند پزشکی به کدام سمت می رود و خود را برای آینده آماده می کنیم به عبارت بهتر این ما هستیم که آینده را با دیدی که نسبت به آن پیدا می کنیم، می سازیم و صرفاً تسلیم آینده نمی شویم و آن را خود رقم می زنیم. از این رو اگر در راستای همین بسته فعالیت کنیم و همه عناصر دانشگاه را به کار بگیریم مطمئن باشید می توانیم در چند حوزه مرجع بشویم و رتبه دانشگاه نسبت به الان چند برابر افزایش پیدا خواهد کرد.
بحث دانشگاه های هزاره سوم و دانشگاه های نسل جدیدی که ارزش آفرین هستند و خلق ارزش می کنند نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اکنون یکی از عناصری که در رتبه بندی بین المللی هم وارد شده بحث کارآفرینی است که شاخص های آن تعیین شده و هر روز وزن این شاخص ها افزایش می یابد بنابراین هم کارکرد اجتماعی دانشگاه را توسعه می دهیم و هم برای جایگاه آینده دانشگاه، اثرگذاری می کنیم.

    یعنی این شاخص ها در رتبه بندی داخلی هم لحاظ شده است؟
بله لحاظ شده است و دانشگاه ها از نظر توسعه کارآفرینی در بستر دانشگاه نسل سوم سنجیده شده اند و در تمام شاخص ها، وضعیت ارتباط با صنعت، فنآوری و کارآفرینی مد نظر قرار گرفتند.
خوشبختانه دانشگاه علوم پزشکی تهران توانست در این زمینه هم رتبه کامل را کسب نماید. البته وقتی می گوییم رتبه کامل یعنی بهترین دانشگاه در کشور هستیم و در صدر قرار گرفته ایم و ما بقی دانشگاه ها به نسبت ما رتبه شان سنجیده می شود، این به معنی این نیست که همه چیز تمام شده بلکه به معنی این است که در داخل کشور موقعیت خوبی داریم اما همین دانشگاه در رنکینگ بین الملل با نقص هایی مواجه می شود که البته به خوبی به نقاط قوت و ضعف خود واقف هستیم. به عنوان مثال در چرخه آموزش، پژوهش و فناوری با ضعف هایی مواجهیم که نمی توانیم همه آنچه که داریم را به خدمت با ارزش تبدیل کنیم و در این حوزه باید کار کنیم. بنابراین هنوز راه زیادی برای تبدیل به دانشگاه ارزش آفرین داریم که باید طی کنیم منتها ریل گذاریها درست انجام شده و در مسیر درستی قرار گرفته ایم. به صورت خلاصه با توجه به قدمت، سبقه و ظرفیتی که دانشگاه ما دارد، توانستیم در همه شاخص ها رتبه اول را کسب کنیم اما باید دست به دست هم بدهیم تا در رتبه های بین المللی نیز جایگاه مناسب را کسب کنیم. به اعتقاد من جایگاه بین المللی مناسب برای دانشگاه علوم پزشکی تهران بودن در بین صد دانشگاه برتر دنیا می باشد و برای رسیدن به رتبه واقعی باید تلاشمان را بیشتر کنیم.

    کسب رتبه نخست در رتبه بندی راد، در این فضای کرونا زدگی بسیار امید بخش بود چه کنیم تا برای رتبه بندی بعدی نیز این جایگاه را حفظ کنیم؟
من در این فضای کرونا زده  اول این نوید را به دانشجوها باید بدهم که بسیاری از دانشجویان که برای تحصیل به خارج از کشور حتی کشورهای خیلی پیشرفته مثل آلمان و انگلیس رفته بودند، اکنون تقاضای انتقال به داخل دارند. یعنی اینگونه نیست که در دانشگاه های برتر دنیا هم بروید همه چیز به صورت آماده در اختیار شما قرار بگیرد بلکه باید تلاش و کوشش کنید، نوآوری کنید و از ظرفیت های اطرافتان استفاده کنید. هیچ دانشگاهی برای هیچ فردی سفره آماده پهن نکرده است بلکه باید همه چیز را با تلاش به دست بیاورد. اینجا هم به همین گونه است، چه بسا ظرفیت هایی که برای آموزش پزشکان در بالین وجود دارد، در دانشگاه های دیگر نداریم و دانشجو به این راحتی نمی تواند بر بالین بیمار و کیس های مختلف برود و آموزش ببیند. از این رو این شیوه آموزش را یک سیستم مترقی میبینیم. در بعد رشته های دیگر نیز همینگونه است به عنوان مثال در رشته نانو در زمینه تولید علم در رتبه چهارم دنیا هستیم از نظر سواد و تئوری و دانش کم نداریم ولی کاستی هایی هم داریم. اگر دانشجویان به خود باوری برسند و در کشور بمانند و  تلاش کنند، مطمئنا هم کشور و هم دانشگاه های ما پیشرفت می کنند و جایگاه بهتری پیدا می کنند. باید به جوانانمان امید بدهیم البته نه امید واهی بلکه همزمان با امید، مسیر را هم برای ماندن آنها باید هموار کنیم تا این استعدادها شکوفا شوند. همچنین باید به اعضای هیات علمی نیز بها بدهیم. کارکنان ما جزء بهترین ها هستند و کل بدنه دانشگاه باید در کنار هم  فضای امید، نشاط و نوید بخش برای آینده را حفظ کند و حفظ برتری سخت تر از دست یافتن به برتری است بنابراین حفظ جایگاه برتر تلاش بیشتری می خواهد.

    حفظ جایگاه خوب همیشه حاصل زحمات عده ای است که در این بخش بیش از دیگران تلاش کردند. لطفا یادی هم از افراد اثرگذار این حوزه و کسانی که برای کسب این جایگاه تلاش کردند کنید؟
لازم است از مسئولین قبلی دانشگاه تشکر کنم آنها زحمات زیادی برای حفظ برتری دانشگاه در طول سالیان متمادی کشیده اند تا در این دوره میراث و پرچم دانشگاه را به دست ما دادند. در هیات رئیسه جدید هم از مقام محترم ریاست دانشگاه از معاونت آموزشی، معاونت تحقیقات و فناوری معاونت مالی پشتیبانی و همه معاونت ها و بخش های زیادی که در این رتبه بندی سهیم بودند و حمایت کردند قدردانی می کنم. روسای دانشکده ها، معاونین آموزشی به ویژه از مدیران گروه ها و تک تک اعضای هیأت علمی که در افتخارآفرینی سهیم بودند و از دانشجویان عزیزی که که جزو نیروهای موثر دانشگاه هستند تشکر می کنم.  از معاون محترم آموزشی آقای دکتر سهراب پور و همچنین از متولیان و اعضای محترم کارگروه های تخصصی بسته های تحول که زحمات بسیاری را متقبل شدند، تشکر می کنم. از کارشناس محترم دبیرخانه تحول و نوآوری در آموزش و کلیه کارشناسان حوزه معاونت آموزشی قدردانی می کنم و به عنوان عضو کوچک افتخار می کنم که در کنار این اساتید و همکاران انجام وظیفه کردم.

    اگر نکته ای مغفول مانده لطفا توضیح بفرمایید.
ما ضمن  افتخار به گذشته، باید مسیری برای آینده طراحی کنیم که آیندگان به ما افتخار کنند.