مطالعه روند تحول دانشگاه های دنیا در طول سده های گذشته، نشان دهنده نقاط عطف مهمی در سیر تکاملی دانشگاه هاست. تحولات بنیادین در عملکرد دانشگاه ها متاثر و در ارتباط با تغییرات شرایط جامعه بوده و موجب ظهور نسل های جدید دانشگاه ها شده است. حفظ پویایی دانشگاه به عنوان نهاد علمی تاثیرگزار در تحولات جوامع، ضرورت ایجاد تحول و نوآوری در فرایندهای دانشگاهی را بر اساس الزامات بیرونی و درونی دوچندان می کند. اهمیت این تحول در دانشگاه های علوم پزشکی با توجه به نقش اساسی آنها در حفظ و ارتقاء سلامت جامعه بیش از حوزه های دیگر است. بر این اساس دانشگاه علوم پزشکی تهران به عنوان دانشگاه پیشرو در آموزش عالی سلامت کشور، برنامه ریزی گسترده ای را در قالب بسته های تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی آغاز کرده است. در این بسته ها تلاش بر این است که ضمن توسعه زیرساخت های آموزشی در جهت توسعه هدفمند و ماموریت گرای برنامه های آموزشی، زمینه حرکت دانشگاه به سوی دانشگاه نسل سوم و کارآفرین فراهم شود. بدین منظور دبیرخانه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی دانشگاه تشکیل شده و در ساختار این دبیرخانه کارگروه های تخصصی ویژه هر بسته تحول ایجاد شده است تا با برنامه ریزی دقیق و علمی زمینه یک تحول همه جانبه را در دانشگاه فراهم آورند. 

 

در سیر تکاملی دانشگاه ها، تحولات گسترده ای در فرایند های آموزشی و پژوهشی دانشگاه ها صورت گرفته است و دانشگاه از یک نهاد صرفا آموزشی (دانشگاه های نسل اول) که کار انتقال دانش را انجام می داد به سازمان هایی ارتقاء یافتند که در کنارآموزش، تحقیق و پژوهش در حوزه های مختلف که منجر به توسعه و تولید علم می شود (نسل دوم دانشگاه ها) را نیز محور عملکرد خود قرار دادند. با توجه به نقش دانشگاه در توسعه پایدار جامعه و لزوم ارتباط موثر دانشگاه با جامعه و صنعت برای کاربست دانش در همه وجوه توسعه افتصادی، اجتماعی و صنعتی، ضرورت پرداختن به توسعه فناوری و تربیت متخصصین فناور و کارآفرین توسط دانشگاه ها بدیهی به نظر می رسد. بنابراین، در دانشگاه های نسل سوم، فرایندهای همسو و هدفمند آموزشی – پژوهشی دانشگاهی، منجر به خروجی های کاربردی، حل مسئله و توسعه فناوری و خلق ثروت می شود. بر همین اساس، لزوم تحول و نوآوری در نظام آموزش عالی بویژه در حوزه سلامت که پاسخگوی نیازهای واقعی جامعه و صنعت سلامت باشد و هدفمند کردن پژوهش های دانشگاهی و انجام تحقیقات کاربردی منتهی به محصول بیش از پیش احساس می شود. تربیت شدگان این دانشگاه ها متخصصین و فناورانی خواهند بود که مهارت های لازم را برای حل مسائل واقعی جامعه و صنعت دارا بوده و در توسعه اقتصاد دانش بنیان نقش اساسی دارند. برای انجام این رسالت، توسعه پارک های علم و فناوری، مراکز رشد فناوری و تاسیس شرکت های دانش بنیان در دانشگاه ها کمک کننده است. با اجرای برنامه های تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی بویژه بسته حرکت به سمت دانشگاه نسل سوم، می توان امید داشت که دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در سالهای آینده نقش بیشتری در توسعه فناوری سلامت و پاسخگویی به نیازهای واقعی جامعه و صنعت در این حوزه بازی کنند.

 

دانشگاه‌های ما از چند دهه پیش تر گذار خود را از مرحله آموزش محوری به دانشگاه‌های نسل دوم یعنی پژوهش محور شروع کرده اند. بنابراین در کنار آموزش، به پژوهش و تولید مقاله در دانشگاه ها پرداخته شد و اساتید و دانشجویان  باید مقاله‌نویسی و مکاتبات با مجلات خارجی را یاد می‌گرفتند و زیرساخت‌های آزمایشگاهی برای انجام پژوهش آماده می‌کردند، این مرحله را می‌توان تمرین پژوهش در دانشگاه‌های کشور نامید.  اما متاسفانه آنگونه که باید در پژوهش به نیازهای داخلی توجه نکرده‌ایم، زیرا دیدگاه ما بر این اساس بوده که صرفا فعالیت پژوهشی انجام دهیم، به همین دلیل در اکثر مواقع فعالیت‌ها و هزینه‌هایی که در دانشگاه‌ها برای پژوهش انجام می‌شود، آن گونه که باید هدفمند نیست تا مشکلات صنعت یا جامعه را برطرف کند. 

در دانشگاه های نسل سوم، آموزش و پژوهش مبتنی بر نیاز تعریف می شود و هدف گذاری آموزش اساسا برای تربیت پژوهشگران خلاق و فناوری است که بتوانند تحقیقات هدفمند برای حل مسائل واقعی جامعه انجام دهند. بنابراین آموزش در دانشگاه های نسل سه آموزش همراستا با پژوهش و در جهت تربیت متخصصین دارای مهارت های ویژه برای رفع نیاز های واقعی جامعه و صنعت پایه ریزی می شود. 

 

به نظر شما دانشگاه های علوم پزشکی باید چه مسیری را برای تبدیل شدن به دانشگاه نسل سوم طی کنند؟   

خوشبختانه دانشگاه های علوم پزشکی متولی ارائه خدمات سلامت در کنار آموزش علوم پزشکی هستند که این امر از نقاط تمایز و ویژگی های ممتاز دانشگاه های علوم پزشکی در تبدیل شدن به دانشگاه نسل سه هستند. ارتباط با جامعه و رفع نیاز های بهداشتی و درمانی آن و تربیت نیروهای متخصص برای ارائه خدمات مختلف حوزه سلامت راه دانشگاه های علوم پزشکی را در پیمودن مسیر گذار به دانشگاه نسل سوم هموارتر و کوتاه تر کرده است. اما در حوزه فناوری سلامت و ارتباط دانشگاه های علوم پزشکی با صنعت و فناوری سلامت کارهای زیادی باید صورت پذیرد. برگزاری فن بازار ملی سلامت از جمله فعالیت هایی است که در جهت آشنایی دانشگاهیان با صنعت حوزه سلامت و همچنین آگاهی بخش صنعت از توانمندی های علمی و فناوری موجود در دانشگاه های علوم پزشکی طراحی شده و خوشبختانه چند سالی است که در دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار می شود. 

 

با توجه به ضرورت شکل گیری دانشگاه های نسل سوم، تغیرات زیادی باید در ساختار و عملکرد دانشگاه ها صورت گیرد و قوانین و مقررات حاکم بر دانشگاه ها باید به اقتضاء امر به روز رسانی و اصلاح شوند. این امر نیازمند پیگیری جدی در همه سطوح تصمیم گیری و سیاستگزاری است و دامنه کار فراتر از دانشگاه است. به عنوان مثال هدف گذاری در آئین نامه ارتقاء اساتید بایستی در جهت ایجاد انگیزه برای تولید فناوری در کنار مسائل دیگر قرار گیرد. در رویکرد دانشگاه نسل دوم هر عضو هیات علمی که می خواهد ارتقاء رتبه پیدا کند می بایست حداقل مشخصی از مقاله های پژوهشی را بنویسد تا امتیاز لازم برای ارتقاء را کسب کند؛ در حالی که در آیین نامه های ارتقا، فعالیت های مرتبط با فناوری و مباحثی مثل کارآفرینی و فعالیت در شرکت های دانش بنیان چنانکه باید مورد توجه قرار نگرفته است. لذا آئین نامه های ارتقاء مشابه قوانین و مقررات دیگر در دانشگاه های نسل سوم نیازمند اصلاح است.  

 

 با سپاس بسیار از اینکه وقت خود را به این گفتگو اختصاص دادید.

 

توضیح اینکه چهارمین همایش و فن بازار ملی سلامت در پنج محور در تاریخ های 20 و 21 آبان ماه در محل تالار ابن سینا و سالن های مجاور برگزار می شود.