دکتر پورآرام: یک الگوی غذایی سالم می تواند سلامت فرد را در هر دوره زندگی تحت تاثیر قرار دهد

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران دانشکده علوم تغذیه و رژیم شناسی، به مناسبت هفته سلامت گفتگویی انجام دادیم با دکتر حامد پورآرام، عضو هیات علمی گروه تغذیه جامعه دانشکده علوم تغذیه و رژیم شناسی تا در خصوص الگوها و رفتارهای غذایی برای این هفته بیشتر بدانیم.

یکی از آرزوهای دیرینه بشر طول عمر با کیفیت است. البته طولانی بودن عمر بدان معنی که دور از انواع و اقسام بیماری‌ها و مشکلات و عواقب آن بیماری باشد. به همین دلیل در این موضوع بررسی‌ها و تحقیقات بسیار گسترده‌ای صورت گرفته است. ما واژه‌ای داریم به نام "امید به زندگی". "امید به زندگی به زبان ساده به این مفهوم است فردی که در یک کشور به دنیا می آید انتظار می رود چقدر عمر کند" طبیعتاً عوامل بسیار متنوعی می تواند در امید به زندگی نقش داشته باشند و در واقع بین پیشرفت‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، پزشکی و نظام سلامت هر کشور و امید به زندگی رابطه نزدیک وجود دارد. در حال حاضر  در کشورهای اروپایی و ژاپن امید به زندگی بالای هشتاد سال است، درعین حال کشورهایی هستند که امید به زندگی در آنها حدود شصت سال است. یعنی فردی که در یک کشور اروپایی متولد می شود انتظار می رود که طول عمر او بیست سال بیشتر از فردی که در کشورهای آفریقایی متولد می شود، باشد. به همین دلیل این موضوع مورد توجه محققین است که چرا این میزان اختلاف وجود دارد؟ بررسی‌های انجام شده نشان می دهد عوامل بسیار متنوعی می توانند بر طول عمر تاثیر بگذارند، به طور مثال چه چیزهایی باعث افزایش طول عمر می شود، فرد در طول زندگی چندبار بیمار می شود، عواقب آن بیماری به چه اندازه شدت دارد و در نهایت این بیماری در چه مدت به مرگ منتهی می شود؟ ما یک تعبیر دیگری به نام سال‌های از دست رفته‌ی عمر نیز داریم. از این تعبیر بدین منظور استفاده می شود که بدانیم اگر فردی قرار است مثلا هشتاد سال عمر کند، چه مدتی از عمرخود را بدون هیچ بیماری گذرانده است؟ چه مدتی از عمر را با بیماری سپری کرده؟ و آیا زودتر از آن چیزی که انتظار می رفت فوت شده یا خیر. بر این اساس نتیجه می گیریم که به منظور افزایش طول عمر در جوامع یا باید از بروز بیماری جلوگیری کنیم و یا در صورت بیمارشدن، عواقب سوء آن را به حداقل رسانده و تاثیرات منفی آن را به حداقل برسانیم. به همین دلیل مطالعات اپیدمیولوژیک زیادی در این زمینه انجام شد و نتایج این مطالعات نشان داد که عوامل خطر غذایی بیشترین نقش را در کاهش طول عمر مفید افراد دارند.

محققان در یک بررسی در سال 2019 به این نتیجه رسیدند که عوامل خطر غذایی بیشترین نقش را در کاهش طول عمر دارند. براین اساس مصرف طولانی مدت غذای ناسالم، کشیدن سیگار، زندگی بدون تحرک، سه عامل بسیار اساسی هستند که در نهایت می توانند منجر به انواع بیماری‌ها مانند: فشار خون، چربی خون، دیابت و چاقی شوند. در این حال بررسی‌ها نشان داد عوامل خطر غذایی که نسبت به بقیه موارد تاثیر بیشتری دارند شامل عدم مصرف کافی میوه، عدم مصرف غلات کامل و مصرف بالای سدیم (نمک) هستند.

برای یک دوره طولانی مطالعات تغذیه روی تاثیر یک ماده‌ی مغذی به تنهایی متمرکز بود (مانند کمبود یک ویتامین و یا یک ماده معدنی) توجیه این مطالعات نیز ساده بود چون فرضیه مشخصی برای آن وجود داشته و مکانیسم اثر و نتیجه کمبود آن ماده مغذی در بدن قابل رهگیری و معتبر بود. در حقیقت کمبود یک ویتامین یا یک ماده معدنی عوارضی ایجاد خواهدکرد و نتایج محسوس تری بدنبال دارد. البته این نتایج توسط مصرف کنندگان و تولید کنندگان مکمل می تواند سوء تعبیر شود. به طور مثال وقتی مطالعات نشان داد که مصرف ویتامین E با افزایش طول عمر ارتباط دارد، شاهد هجوم مردم به داروخانه ها برای خرید این ویتامین بودیم.

از آنجا که ما روزانه مجموعه‌ای از مواد غذایی را که بر هم تاثیر می گذارند مصرف می‌کنیم، تمرکز محققین روی الگوهای غذایی منعکس شد. یک الگوی غذایی مجموعه ای از تمام غذاها و نوشیدنی هایی است که فرد به طور معمول می خورد و اجزای آن بصورت هم افزایی روی سلامت تاثیر می گذارند. از این رو الگوهای غذایی به طور کلی نسبت به مواد غذایی و مواد مغذی به تنهایی، پیشگویی کننده بهتری از وضعیت سلامت و خطر بیماریها هستند. طبق یک اصل کلی، الگوی غذایی سالم است که، مواد مغذی بیشتر را در کالری محدودتر تامین کند. یک الگوی غذایی سالم می تواند سلامت فرد را در هر دوره زندگی تحت تاثیر قرار داده نه تنها برای حال حاضر فرد بلکه برای دوره های بعدی زندگی و حتی برای نسل های آینده مفید باشد. هر چه این الگو های غذایی سالم در دوره های اولیه زندگی رعایت شود، اثرات بهتر و معنی دار تری را برای دوره های بعدی زندگی خواهد داشت.

نکته مهم دیگر تغییرات آب و هوایی است بدین معنی که تامین مواد غذایی سالم نباید سبب اثرات مخرب و برگشت ناپذیر برای محیط زیست باشد. از این رو در نظر داریم در کنار معرفی الگوهای مفید غذایی، تاثیر آن ها را روی محیط زیست نیز بررسی نموده و یک الگوی غذایی پایدار را معرفی کنیم.