توصیه های معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی تهران: پیشگیری از مسمومیت های ناشی از گزیدگی در ایام نوروز

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران معاونت غذا و دارو، مدیریت نظارت و پایش مصرف فراورده های سلامت در پیشبرد اهداف معاونت غذا و دارو در طی سفرهای نوروزی اقدام به تدوین پمفلت شامل پیشگیری از مسمومیتهای ناشی از گزیدگی در ایام نوروز کرد.

 در این پمفلت آمده است:
مارگزیدگی در کودکان، بیماران قلبی، دیابتی، افراد مسن و معلولین حرکتی و بیماران مبتلابه آلرژی بسیار خطرناک‌تر است. در هنگام مارگزیدگی جهت جلوگیری از حمله مجدد مار باید مصدوم را  از محل حادثه دور کرد و باید بیمار را آرام کرده  تا از حرکات بیش‌ازحد او جلوگیری گردد.

عضو محل گزیدگی مار را باید بی‌حرکت و هم‌سطح یا کمی پایین‌تر از سطح قلب نگه داشت. بستن یک نوار محکم و پهن، چند انگشت بالاتر از محل مارگزیدگی به‌ویژه اگر محل گزیدگی در دست‌ها یا پاها باشد، ضروری است. بستن نوار نباید آن‌قدر سفت باشد که جریان خون اندام را مختل کند. اگر ورم باعث سفت شدن نوار شد، آن را بازکرده و از محلی بالاتر ببندید. هر 10 تا 15 دقیقه، به مدت 1 دقیقه نوار را بازکرده و دوباره ببندید. این کار باید تا زمان آماده شدن پادزهر ادامه یابد. از سرد کردن عضو گزیده شده با آب سرد یا یخ باید خودداری کرد.
در صورت بروز واکنش‌های حساسیتی شدید مانند عطسه، مشکل در تنفس یا تورم سریع و شدید، درد شکم، تهوع، سرگیجه، درد قفسه سینه، خرخر صدا و کبودشدن رنگ لب‌ها سریعاً باید به اورژانس مراجعه کنید و زمان را با تلاش برای کشتن و یا گرفتن مار از دست ندهید.  از علائم گزیدگی با افعی می توان به درد تیز و سوزاننده  تورم و تاول‌های کوچک در محل گزش، تهوع و استفراغ، بی‌حسی در اطراف دهان، صورت و پوست سر و گزگز نوک انگشتان، تب و لرز، تعریق، ضعف و بی‌حالی و اختلال در عملکرد کلیه، کاهش سطح هوشیاری و شوک قلبی- عروقی و اختلالات انعقادی خون اشاره نمود که  به‌صورت خونریزی از بینی، وجود خون در خلط، خون در ادرار، خون در مدفوع، خونریزی در شکم و داخل چشم و مغز مشاهده می‌شود.
علائم گزیدگی با مار آبی (دریایی) درد عضلانی و تغییر رنگ ادرار به رنگ قهوه‌ای یا سیاه است.

زنبور گزیدگی:
علائم زنبور گزیدگی معمولاً در عرض چند ساعت ناپدید می‌شود. نیش زنبورعسل ماده، به کیسه محتوی زهر متصل است و پس از گزش در زخم باقی می‌ماند و محتویات کیسه زهر به زخم منتقل می‌شود؛ بنابراین برداشتن سریع نیش از روی زخم،  جهت جلوگیری از ورود بیشتر سم به زخم ضروری است. اقدامات اولیه در گزش‌های معمولی زنبور شستشوی محل زنبور گزیدگی با آب و صابون است. روی محل زنبور گزیدگی کمپرس سرد یا کیسه محتوی یخ قرار دهید و به‌طور متوالی هر 15 دقیقه یک‌بار کیسه یخ را از روی پوست‌بردارید. از قرار دادن مستقیم یخ روی پوست اجتناب نمایید و از گرم کردن موضع بپرهیزید.
اگر فرد زنبور گزیده دچار علائمی نظیر مشکل تنفسی  تورم شدید و سریع در محل گزش و یا علائمی شبیه آنفولانزا و یا تب شد، باید به پزشک مراجعه کند.
برای پیشگیری از زنبورزدگی از دستکاری کندو و تحریک زنبورهای بپرهیزید. اگر زنبور در نزدیکی خود دیدید، موقتاً آن منطقه را ترک کنید.  از پوشیدن لباس‌هایی بارنگ روشن و استفاده از عطرهای تند در مناطقی که حشرات زیادی دارند، جدا  خودداری کنید؛ زیرا تمام این موارد باعث جذب زنبور‌ها می‌شود.

گزیدگی با  دراکولا:
”حشره دراکولا“  یا بند نه نیش می‌زند و نه گاز می‌گیرد بلکه ترکیبات سمی و محرکی ترشح می‌کند که باعث ایجاد زخم در محل عبور خود از روی پوست می‌شود. سم آن باعث ایجاد صدمات بافتی، زخم و تاول می‌شود. علائم به‌صورت قرمزی، بروز تاول و یا جوش‌های کوچک همراه با خارش و در انتها ورقه شدن و پوسته‌پوسته شدن پوست است. درمان قطعی برای سم این حشره وجود ندارد و عارضه بعد از مدتی خودبه‌خود خوب می‌شود. له شدن آن روی پوست و یا خاراندن پوست سبب انتشار سم و تشدید زخم‌های روی پوست خواهد شد.برای تخفیف عارضه پوستی سم دراکولا، می‌توان در ساعات ابتدایی، با آب و صابون معمولی محل عارضه را شستشو داد و با تمیز نگه‌داشتن محل عارضه می‌توان از بروز مشکلات ثانویه ازجمله عفونت‌های باکتریایی جلوگیری کرد. همچنین هرچه پوست مرطوب‌تر باشد، شدت عارضه بیشتر است. به‌طور تجربی استعمال الکل سفید بر روی موضع آلوده به سم حشره دراکولا می‌تواند در کاهش علائم مؤثر باشد.