اقدامات دانشکده داروسازی در دوره شیوع بیماری COVID-19

به گزارش روابط عمومی دانشکده داروسازی، بخشی از اقدامات این دانشکده در پی شیوع بیماری COVID-19 در جلسه‌ ای با حضور دکتر محمد شریف‌ زاده رئیس دانشکده و جمعی از اعضای هیئت‌ علمی مطرح و مورد بررسی قرار گرفت. در این جلسه با تأکید بر اینکه هدف اصلی کمک به‌ سلامت آحاد جامعه و کاهش عوارض ناشی از این بیماری است، مقرر شد اقدامات مستند و قابل حصول انجام شده در یک گزارش علمی ارائه شود. اهم  اقدامات شامل حوزه دارو و تجهیزات، حوزه خدمات بالینی و بخش فعالیت‌ داروخانه های شهری و بیمارستانی به شرح ذیل اعلام شد:

حوزه سنتز و فرمولاسیون

سنتز و تولید داروی فاوپیراویر (Favipiravir)

دانش فنی ساخت آزمایشگاهی این دارو توسط یکی از اعضای هیئت‌ علمی گروه شیمی دارویی ایجاد که از طریق یک شرکت دانش‌ بنیان در حجم پایلوت سنتز و در حال حاضر این دارو با بهبود فرآیند ایجاد شده به تولید نیمه صنعتی رسیده و قابل‌ ارائه به شرکت‌ های دارویی برای تولید محصول نهایی است. با توجه به اظهار نظر مجری، فرایند تأمین مقادیر بیشتر ماده حد واسط این دارو طی شده و در صورت تائید و کسب مجوزهای قانونی امکان ادامه تولید صنعتی وجود دارد.

تولید داروی اینترفرون آلفا به شکل اسپری بینی

تولید این دارو توسط یکی از اساتید گروه بیوتکنولوژی دارویی دانشکده هدایت می‌شود. این دارو در تعدادی از کشورها برای جلوگیری از ابتلا به آنفولانزا مورداستفاده قرار می‌گیرد. طی دو ماه تلاش پیگیر و مستمر ساخت فرمولاسیون اسپری بینی اینترفرون آلفا با موفقیت به پایان رسید. لازم به توضیح است که به‌ موازات بررسی تولید دارو، مطالعه بالینی آن با همکاری اساتید داروسازی بالینی در حال پیگیری است. توضیحات مجری این پروژه حاکی از آن است که این فراورده در صورت تایید و کسب مجوز لازم، میتواند به مرحله تولید انبوه برسد.

تولید داروی رمدسیویر (Remdesivir)

این پروژه توسط دو تن از اعضای هیئت‌ علمی دانشکده در دو بخش سنتز ماده اولیه و فرمولاسیون ویال لیوفیلیزه آماده تزریق در حال انجام است. طرح تولید کاربردی این دارو در معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران به ثبت رسیده است.

با توجه به بیانات مجریان این پروژه‌ مقدمات سنتز آزمایشگاهی این فراورده در یکی از شرکت های دانش بنیان انجام ‌شده و برای تولید در سطح صنعتی، مراحل مطالعاتی صورت گرفته و تجهیزات لازم برای تولید صنعتی فراهم‌ شده و ساخت فرمولاسیون ویال لیوفیلیزه نیز در حال انجام است این پروژه ها با همکاری مرکز همکاری های تحول و پیشرفت ریاست جمهوری و شرکت ‌های دانش ‌بنیان در حال انجام می باشد. مجریان این پروژه درصدد کسب مجوز برای تامین مواد حد واسط به منظور تولید صنعتی شکل تزریقی ویال لیوفیلیزه این فرآورده هستند که در صورت تائید و کسب مجوز در آینده نزدیک به تولید انبوه خواهد رسید.

سنتز، آنالیز و ارزیابی داروی Umifenovir (Arbidol)

این دارو یک فراورده ضد ویروسی است که برای درمان آنفلوانزا بکار می‌رود و در جریان شیوع بیماری COVID-19 مورد توجه قرارگرفته است. سنتز آزمایشگاهی این دارو با راهنمایی دو تن از اساتید گروه شیمی دارویی و با همکاری دستیاران این گروه طی یک ماه انجام شد که نتیجه آن تولید مقدار 20 گرم ماده مؤثره در مقیاس آزمایشگاهی است. آنالیز این فراورده به پایان رسیده و مدارک موردنیاز جهت بررسی و ارائه ماده مؤثره این دارو تکمیل ‌شده است. قابل‌ ذکر است که مطالعات کارآزمایی بالینی این دارو به راهنمایی یکی از اساتید گروه داروسازی بالینی با همکاری فلوهای مراقبت ویژه دانشکده و سایر گروه‌ های درمانی در حال انجام است.

تولید دستگاه ونتیلاتور (Ventilator)

در پی شیوع COVID-19، یکی از اساتید گروه فارماسیوتیکس دانشکده با همکاری تعدادی از دانشجویان رشته‌های مرتبط از طریق یک شرکت دانش ‌بنیان اقدام به طراحی و تولید ونتیلاتور پر تابل نموده و برای کارایی بهتر و متناسب با نیاز بیماران COVID-19 این طراحی بهبود یافته، به‌طوری‌که در طراحی جدید به ‌صورت یک ونتیلاتور پرتابل حاوی مدهای تهویه مکانیکی مانند  SIMV, CMV, PSV... می باشد و همچنین بر فاکتورهای قابل ‌تغییر مانندTidal volume, Breath per min, PEEP نیز قابلیت اعمال کنترل افزوده خواهد شد. مجری این پروژه عنوان کرد مشخصات این دستگاه منطبق با شرایط استاندارد بین‌المللی بوده و می‌تواند گاید لاین­ های پیشنهاد شده توسط سازمان جهانی بهداشت را برای بیماران مبتلا اجرا کند. این پروژه در حال اخذ گواهی CE برای ورود به بازار می‌باشد.

حوزه خدمات بالینی

در این حوزه می‌توان به فعالیت‌ های گروه داروسازی بالینی این دانشکده در بحران COVID-19 که شامل مشارکت فعال در تدوین پروتکل کشوری درمان COVID-19، حضور مستمر فعال و روزانه از آغاز بحران کرونا تاکنون در بخش مراقبت ‌های دارویی، برگزاری روزانه راند فارماکوتراپی در بخش‌های مراقبت‌های ویژه، اورژانس، داخلی، مشارکت در ویزیت روزانه بیماران غیرکرونایی در بخش‌های مراقبت‌های ویژه و ارزیابی فارماکوتراپی این بیماران، ارزیابی و مدیریت درخواست داروهای خارج فرمولاری بیمارستان از بخش ‌ها، شرکت در جلسات کمیته علمی ستاد ملی کرونا، تدوین پروتکل ‌های مختلف جهت مدیریت عوارض درمان، تدوین پروتکل‌ های مدیریت تداخلات دارویی، تدوین پروتکل‌ های درمان دارویی در جمعیت ‌های خاص، پایش دارودرمانی در بیماران بستری، انجام مشاوره‌ های فارماکوتراپی، مشارکت در طراحی و انجام مطالعات بالینی با سایر گروه ‌های درمانی، تهیه بروشور و پمفلت­ های آموزشی، نظارت بر تأمین و توزیع دارو و تجهیزات پزشکی مورد نیاز بیماران می‌باشد.

همکاران این حوزه خاطر نشان ساختند برای بهبود کیفیت ارائه خدمات، نیازمند حضور جدی سایر تخصص ‌های داروسازی برای تهیه اشکال داروهای مختلف، سنجش و ارزیابی غلظت داروها، کنترل کیفی ملزومات و تجهیزات، بررسی اثر بخشی ضد عفونی‌کننده‌ ها و ... در بخش مراقبت ‌های دارویی هستند.

فعالیت داروخانه‌های شهری و بیمارستانی

از روزهای ابتدایی بروز بحران کرونا در کشور و همگام با معاونت ‌های بهداشت، درمان و غذا و داروی دانشگاه، مجموعه داروخانه‌ های دانشکده داروسازی هم برای درمان بیماران کرونایی مراجعه‌کننده به بیمارستان ‌های تحت پوشش دانشگاه فعالیت ‌های خود را آغاز کرد. در بخش داروخانه‌ های بیمارستانی عمده وظایف شامل تهیه داروهای تعریف‌ شده در پروتکل‌ های درمانی، تهیه اقلام حفاظت شخصی از قبیل فیس ­شیلد، ماسک، گان جراحی و لباس‌های کاورال یا لباس‌های ایزوله و تهیه اقلام بهداشتی که شامل ضد عفونی‌کننده‌ های سطح مؤثر بر روی ویروس‌ها و ضد عفونی‌کننده ‌های دست بود اشاره کرد. با توجه به شرایط سخت تهیه امکاناتی که در بالا ذکر شد و بحران کاملاً پیش‌ رونده کرونا، بخش دیگری از وظایف این داروخانه‌ ها و مرکز تأمین دارو و تجهیزات دانشگاه، ارزیابی کیفی و علمی اقلام فوق بود. مجموعه داروخانه ‌های بیمارستانی دانشگاه گام ‌به‌گام و همراه با معاونت غذا و دارو و سایر معاونت ‌های دانشگاه در راه ­اندازی و تجهیز بخش ‌های جدید اختصاص‌ یافته به بیماران کرونایی همراهی مؤثر داشتند.
از طرفی به دلیل کمبود لباس ‌های ایزوله و گان های جراحی مجموعه داروخانه ‌های بیمارستانی نقش مهمی در ارزیابی کیفیت پارچه های اهدایی خیرین برای تهیه این اقلام بر عهده داشت و با همراهی وزارت بهداشت و اداره کل تجهیزات پزشکی و معاونت غذا و دارو نظرات تخصصی خود را در خصوص کیفیت پارچه‌ها و چگونگی استفاده از آن‌ها در بخش‌ها و آی­سی­یوهای کرونایی ارائه کرد. هم‌ زمان با این فعالیت‌ ها در داروخانه بیمارستان رازی تهیه و توزیع اقلام ضد عفونی‌ کننده دست و سطح برای همه بیمارستان ‌های تحت پوشش دانشگاه بطور جدی پیگیری شد.
در مواردی گروه‌ های دانشجویی و همکاران دانشگاه برای تهیه فیس­ شیلد به ‌صورت دست ‌ساز در انبار تأمین دارو و تجهیزات دانشگاه مشغول فعالیت شبانه‌ روزی بودند.
به‌ طورکلی مجموعه داروخانه ‌ها بطور کاملاً منظم در ابتدای بحران بصورت روزانه و سپس دو یا سه روز یک ‌بار و در مراحل بعد هفته‌ای یک‌بار و پس‌ازآن دو هفته یک ‌بار اقلام مورد نیاز بیمارستان‌ ها را مطابق با تعداد بیماران بستری در بخش ‌های عادی و بخش‌ های ویژه تأمین و ارسال می­کردند به ‌گونه‌ای که همکاران در بخش ‌های عادی و ویژه در حد امکان اقلام حفاظت شخصی را دریافت و استفاده نمایند.
در پایان خاطر نشان می سازد با توجه به اینکه مراحل سنتز، آنالیز، ارزیابی، فرمولاسیون و... در حوزه دارو فرآیندی وقت‌گیر و وابسته به زمان است، تلاش همکاران دانشکده و جامعه داروسازی کشور در طی این دو ماه شایسته تقدیر و تشکر است.