دکتر شیخ مطهر واحدی: بخش‌های اورژانس، پیشانی هر بیمارستانی به شمار می‌روند

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران، مجموعه مصاحبه با فرزانگان، به‌منظور معرفی توانمندی‌ها و دستاوردهای گروه‌های مختلف آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران و تبیین افق پیش روی آن، در روابط عمومی دانشگاه در حال انجام است. به این منظور با دکتر حجت شیخ مطهر واحدی عضو هیئت‌علمی گروه طب اورژانس دانشگاه گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید:

دکتر حجت شیخ مطهر واحدی دانشیار گروه طب اورژانس دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران و رئیس بخش اورژانس بیمارستان شریعتی، بابیان اینکه رشته طب اورژانس دو دهه است در کشورمان پایه‌گذاری و راه‌اندازی شده گفت: تشکیل رشته طب اورژانس در دنیا بر اساس یک تقسیم آناتومی که در خیلی از رشته‌های پزشکی اتفاق افتاد، نبود و این رشته بر اساس نیازهای درمانی فوری و حساس بیماران و بر مبنای پژوهش‌هایی که انجام شد راه‌اندازی شد و گسترش یافت.

وی گفت: یکی از کارهای مهم طب اورژانس مدیریت و درمان مصدومان تروما است، تروما یک موضوع چند رشته‌ای است و هر جای دنیا که بر روی آن کارکردند هم‌زمان چند تخصص مختلف این کار را مدیریت و هدایت می‌کنند، برای این کار تیمی، نیاز به یک رهبر است که بر تمام موارد تسلط داشته باشد تا بتواند تیم را هدایت کند. اغلب مراکز معتبر دنیا برای این موضوع پروتکل‌هایی دارند ولی لازمه‌ اجرای یک پروتکل این است که افراد آموزش لازم را دیده باشند، به همین منظور یک دوره‌ی بین‌المللی مشخص در دنیا طراحی و در چندین دهه اجرا می‌شود و در فواصل زمانی مشخص به‌روزرسانی می‌شود. افرادی که در حیطه‌ی تروما کار می‌کنند باید دوره‌ها را گذرانده و گواهی آن را کسب کنند در غیر این صورت اجازه ندارند در این زمینه کار کنند.

 دکتر شیخ مطهر واحدی ادامه داد: در کشور ما دریکی از مراکز چندین سال است که با گواهینامه بین‌المللی این دوره آموزشی اجرا می‌شود و در دانشگاه علوم پزشکی تهران تقریباً 4 سال است که در قالب یک دوره مشترک بین گروه‌های جراحی، جراحی اعصاب، ارتوپدی و طب اورژانس راه‌اندازی شده و هدف آن ایجاد زبان مشترک و وحدت رویه میان بیمارستان‌ها و تیم‌هایی است که مصدوم ترومایی می‌پذیرند تا تیم بداند ابتدا و انتهای کار کجا است و اصول لازم را که برای مدیریت چنین بیمارانی لازم است آموزش ببینند. برای آموزش این موارد گروهی با مشارکت اعضای هیئت‌علمی که دوره‌ی اصلی و دوره تکمیلی روش تدریس را گذرانده‌اند افراد شرکت‌کننده را بر اساس سال دستیاری‌شان انتخاب می‌کنند، در حال حاضر تلاش می‌شود رزیدنت‌ها را در سال یک آموزش دهیم و این کار در شورای آموزشی دانشگاه مطرح شد و گذراندن این دوره برای دستیاران رشته‌های طب اورژانس، جراحی عمومی، ارتوپدی و جراحی اعصاب اجباری شده و گواهی هم از طرف دانشگاه صادر می‌شود، برای شرکت در این دوره نیاز به آزمون ورودی است و افراد باید مرجعی را مطالعه و در آزمون شرکت کنند و در پایان دوره با دادن یک آزمون کتبی و عملی نمره‌شان مشخص و اگر به حدنصاب رسیده باشند به‌عنوان فارغ‌التحصیل دوره تلقی و به آن‌ها گواهی داده می‌شود که این گواهی برای فارغ‌التحصیل شدنشان از دانشگاه ضروری است.

رئیس بخش اورژانس بیمارستان شریعتی در خصوص ضرورت بازنگری و تدوین پروتکل ازدحام بیمار در اورژانس توضیح داد: در همه جای دنیا برای این موضوع پروتکل‌هایی وجود دارد، موضوع کنترل ازدحام در اورژانس بیمارستان‌های مرکزی به دلیل اینکه بیمارستان‌های ارجاعی هستند و با حجم بالا و اغلب تا سه برابر بیشتر از ظرفیت بیمار پذیرش دارند موضوع جدی بود. تقریباً 4 تا 5 سال پیش بعد از تحلیل آمار روزانه به این فکر افتادیم که پروتکلی را برای کنترل ازدحام تدوین کنیم و از دو نفر از همکاران هیئت‌علمی درخواست کردیم که روی منابع مروری داشته باشند تا راه‌حل مناسب را پیدا کنیم، به‌طورکلی بیمارانی که به اورژانس مراجعه می‌کنند از سطح 1 الی 5 تریاژ می‌شوند و هرکدام از بیماران ازنظر زمان، درگیر کردن کارکنان، صرف امکانات و حتی موارد مصرفی وزن‌های مختلفی دارند، مثلاً اگر یک بیمار اینتوبه زیر دستگاه در اورژانس باشد که باید به ICU منتقل شودولی به علت نبود تخت خالی در اورژانس باشد، این بیمار معادل 10 بیمار معمولی وقت و انرژی کارکنان را به خودش اختصاص می‌دهد، اگر ما سه بیمار اینتوبه داشته باشیم معادل سی بیمار در اورژانس کارکنان را درگیر می‌کند که بار بسیار زیادی است، بعد از بررسی‌ها مشخص شد که اگر ما نسبت به تخت‌هایمان چند درصد اضافه‌تر بیمار داشته باشیم چقدر وارد بحران و خطر می‌شویم و این را به شکل مناطق زرد و قرمز مشخص کردیم و با کمک معاونت درمان بیمارستان، دفتر بهبود کیفیت و همکارانی که در این فرایند مشارکت داشتند کمیته‌ی اورژانس تشکیل و زون زرد و قرمز تعریف شد. در این شرایط بیماران روزانه توسط اساتید متخصص و فوق تخصص از گروه‌های مختلف که در اورژانس بیمار دارند همراه با تیم آموزشی‌شان ویزیت و تعیین تکلیف می‌شوند و حتی ممکن است بیمارانی که در بخش‌دارند را هم زودتر تعیین تکلیف کنند که امکان انتقال بیماران به بخش هم فراهم شود. در پروتکلی که وزارت بهداشت در خصوص اورژانس‌ها منتشر کردند در خصوص ازدحام اورژانس به این پروتکل اشاره‌شده که شاید بتواند مدلی باشد برای بیمارستان‌های سطح کشور که اگر با چنین مشکلاتی مواجه هستند بتوانند از این مدل استفاده و ازدحام اورژانس را کمتر کنند.

وی افزود: مدیریت اورژانس در دنیا دوره‌های متعددی دارد در کشور ما به همت معاونت درمان وزارت بهداشت و موسسه‌ی معتمد که موسسه‌ی عالی توسعه و تربیت مدیران نظام سلامت است، دوره پنج‌روزه‌ای از طرف سازمان بهداشت جهانی با حضور نماینده who در جزیره‌ی کیش برای اولین بار برگزار شد که دوره‌ی تربیت مدرسین مدیریت اورژانس بود در حال حاضر گذراندن این دوره‌ها برای افرادی که رئیس بخش اورژانس می‌شوند یک مزیت محسوب می‌شود و این دوره‌ها علاوه بر کیش در تهران هم برگزار شد. ازجمله مطالبی که در این دوره مطرح شد مدیریت ازدحام، طراحی فضاهای استاندارد، نحوه صحیح تحویل و انتقال بیمار، تغییر شیفت و خیلی موارد دیگر بود که ضرورت دارد افراد در این زمینه آموزش‌های لازم را ببینند.

دکتر شیخ مطهر واحدی مدیر واحد ارزشیابی معاونت تخصصی و فوق تخصصی دانشکده پزشکی در رابطه با برنامه ارزشیابی آموزشی تخصصی و فوق تخصصی دانشکده پزشکی توضیح داد: دانشکده پزشکی حیطه‌ی معاونت پزشکی عمومی، تخصصی و فوق تخصصی و تحصیلات تکمیلی دارد و حیطه معاونت تخصصی و فوق تخصصی به همه‌ی رشته‌های تخصصی، فلوشیپ و فوق تخصص‌ها مربوط می‌شود، ما از سال 92 کار را شروع کردیم و ارزشیابی در آن زمان به بازدیدهایی که از طرف دبیرخانه‌ی شورای تخصصی برای راه‌اندازی رشته‌ها هرچند سال یک‌بار انجام می‌شد، محدود بود. فرایند ارزشیابی یک فرایند پیوسته‌ است، درکل ارزشیابی‌هایی که سازنده هستند باید مستمر باشد به این دلیل که اولویت‌ها از این طریق تعیین می‌شوند و اینکه چه زمانی و به چه صورت باید مداخله انجام شود. ما برنامه‌ریزی جامع‌تری را با استفاده از تجربه‌های قبلی انجام دادیم که این فرایند در حال حاضر با سرعت و کیفیت بسیار مطلوبی به‌پیش می‌رود.

رئیس بخش اورژانس بیمارستان شریعتی با اشاره به اینکه آموزش ماتحت تأثیر شلوغی‌های کاردرمانی قرار می‌گیرد گفت: در بخش اورژانس به‌صورت نامحدود بیماران را معاینه می‌کنیم و اغلب رزیدنت‌ها فرصت نمی‌کنند سؤالی را بپرسند و یا استادان مطالبی را توضیح دهند و بیشتر در حال رسیدگی به بیماران هستند. البته مدل آموزشی طب اورژانس در همه جای دنیا به شکل مدل آموزشی نکته به نکته است. به‌عنوان‌مثال در یک بیمار نوع معاینه و دیگری تفسیر سی‌تی‌اسکن و یا انجام سونوگرافی یک بیمار آموزش داده می‌شود و از مجموع این نکات، فراگیران در طول زمان آموزش می‌بینند. ولی به‌هرحال شلوغی می‌تواند این تأثیر منفی را ایجاد کند و زمان را از دست بدهیم چراکه مشغول کاردرمانی هستیم.

وی افزود: با توجه به جمعیت و مخاطرات و حوادثی که وجود دارد نیاز است این رشته‌ در سطح ملی حمایت شود و از جنبه‌های مختلف تقویت شود که شامل مشوق‌های مادی و معنوی است، همان‌طور که شاهدش هستیم در حال حاضر انگیزه‌ها در گروه استادان و متخصصان درمانی و فراگیران به‌شدت کم است حتی افرادی که می‌خواهند وارد این رشته شوند به این نتیجه می‌رسند که کار راحت‌تری داشته باشند و به‌سختی زندگی نکنند، اگر شرایط به همین شکل پیش برود اقبال و استقبال افراد و نسل جدید از رشته‌هایی که کار سختی دارند کمتر می‌شود و این می‌تواند به‌شدت به‌نظام سلامت آسیب برساند.

در پایان دکتر شیخ مطهر در خصوص آینده کاری طب اورژانس گفت: در دنیا بیش از سی رشته‌ی مرتبط با طب اورژانس، فلوشیپ و فوق تخصص تعریف و اجرا می‌شود. ما هم در کشورمان نیاز داریم افراد بتوانند در مقطع فلوشیپ و فوق تخصص ادامه‌ی تحصیل دهند.

نکته دیگری که برای آینده طب اورژانس باید در نظر گرفت کاهش فشار، اصطکاک و استرس شاغلان این حرفه است به دلیل ماهیت کار اورژانس که پراسترس و پر اصطکاک است همین‌که شما با تعداد زیادی بیمار و همراه بیمار و تیم‌های درمانی در تعامل هستید به انرژی زیادی نیاز است و اگر مسائل جانبی حل نشود نتیجه کار مطلوب نخواهد بود ازاین‌رو حمایت منطقی و اصولی در زمینه وضع مقررات مناسب و کاهش سرعت استهلاک روحی و جسمی شاغلین این رشته و جبران فشارهای مختلف کاری، زیربنای ارتقا و اثربخشی فزاینده این رشته ارزشمند و خادم خواهد بود.