به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران، مجموعه مصاحبه با فرزانگان، به‌منظور معرفی توانمندی‌ها و دستاوردهای گروه‌های مختلف آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران و تبیین افق پیش روی آن، در روابط عمومی دانشگاه در حال انجام است. به این منظور با دکتر علی لباف عضو هیئت‌علمی گروه طب اورژانس و معاون آموزش تخصصی و فوق تخصصی در دانشکده‌ی پزشکی گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید:

دکتر علی لباف عضو هیئت‌علمی دانشگاه در خصوص رشته اورژانس و نقش آن در حوزه سلامت گفت: در مورد رشته طب اورژانس ابهاماتی در جامعه و افکار عمومی وجود دارد، رشته‌ طب اورژانس از رشته‌های پایه و جنرال است مثل رشته‌ی داخلی و کودکان، تمامی بیمارانی که با هر مشکلی به اورژانس‌های بیمارستانی مراجعه می‌کنند اولین پزشکی که مسئول خدمت‌رسانی به این بیماران است فارغ از اینکه مشکلشان در حوزه‌ی کدام‌یک از رشته‌های معمول تخصصی باشد متخصصین طب اورژانس هستند پزشکان طب اورژانس تربیت‌شده‌اند تا پاسخگوی بیماران در ساعت‌های اولیه باشند بعدازاینکه مراقبت اولیه را دریافت کردند و بیمار پایدار شد یا مراقبت دیگری نیاز ندارد که ختم مراقبت است یا اینکه به یکی از رشته‌های مرتبط معرفی می‌شوند.

سپس این عضو هیئت‌علمی گروه طب اورژانس در خصوص ضرورت ارتقا آموزش بالینی صحبت کرد و در این راستا به اهمیت و نحوه به‌کارگیری شیوه شبیه‌سازی «مبتنی بر سناریو» در برنامه‌های آموزشی اشاره کرد: چند سال پیش که من مسئولیت معاون آموزشی گروه و مسئولیت برنامه‌ دستیاری تخصصی طب اورژانس را بر عهده داشتم به علت شلوغی و ازدحام اورژانس با مشکل آموزش حین ارائه خدمت روبرو شدیم. همچنین برخی از این آموزش‌ها ازآنجایی‌که بیماران ما در شرایط اورژانس هستند به شکل مطلوب بر بالین بیمار قابل‌ارائه یا امکان‌پذیر نیست. امروز در خصوص آموزش مهارت‌های عملی مرسوم است قبل از اینکه این مهارت‌ها بر روی یک بیمار واقعی آموزش داده شود، ابتدا در یک محیط شبیه‌سازی‌شده تمرین شود. البته این موضوع جدیدی نیست، سال‌های سال وجود داشته ولی در طول  دو  سه دهه‌ی گذشته توجه دوباره‌ای به بحث آموزش به روش شبیه‌سازی در پزشکی شده است،  من و همکارانم جای این آموزش را به روش ادغام یافته در گروه خالی دیدیم و گروهی را از بین اعضای هیئت‌علمی تشکیل دادیم و برنامه‌ای را تدوین کردیم که ابتدا هفته‌ای یک روز دستیاران ما از محیط بالینی خارج می‌شدند و وارد یک محیط شبیه‌سازی‌شده می‌شدند که این کار در مرکز مهارت‌های بالینی دانشکده‌ی پزشکی انجام می‌شد و 3 سناریو بیماران شبیه‌سازی‌شده را که از قبل طراحی کرده بودیم در گروه‌های کوچک 4 تا 6 نفره برای دستیاران اجرا می‌کردیم به‌عنوان‌مثال؛ بیماری را که با تنگی نفس مراجعه کرد تداعی می‌کردیم و از دستیاران می‌خواستیم اقدامات لازم را در خصوص چنین بیماری انجام دهند ابتدا شرح‌حال می‌گرفتند سپس معاینات ضروری را انجام می‌دادند بعد نتایج پاراکلینیک را در اختیارشان قرار می‌دادیم و نهایتاً از دستیاران می‌خواستیم اقدامات بعدی تشخیصی و درمانی را توضیح دهند یعنی یک شبیه‌سازی بر پایه سناریو طراحی کرده بودیم و گام‌به‌گام دستیارانمان را جلو می‌بردیم و مواردی را  مثل ارتباط با  اعضای گروه، کارگروهی، ارتباط با همراه بیمار، موضوعات اخلاق پزشکی، توانایی تصمیم‌گیری در شرایط سخت و بحرانی و ... در این سناریوها گنجانده بودیم، این فرایند ما برگزیده جشنواره شهید مطهری شد و از آن زمان تاکنون با یک سری تغییرات در حال انجام است البته در حال حاضر نسب به گذشته حجم کارمان کمتر شده است ولی ماهانه این جلسات راداریم و بخشی از آموزش رسمی گروه طب اورژانس است.

وی در خصوص چالش‌ها و راهکارهای پیشنهادی شبیه‌سازی افزود: آموزش مبتنی بر شبیه‌سازی جزو روش‌های آموزشی توصیه‌شده است یعنی اینکه شواهد متقنی دارد که حداقل به‌اندازه‌ی آموزش بالینی مؤثر است. مهم‌ترین چالش این‌ است که به تجهیزات و امکانات و صرف نیروی انسانی قابل‌توجهی وابسته و نیازمند صرف هزینه است.  پشتیبانی از این برنامه هزینه داشت و ما ازاین‌جهت با چالش روبرو بودیم.

دکتر علی لباف افزود: موضوع دیگر این است که شبیه‌سازی کارآموزشی نسبتاً سنگینی است و پیدا کردن هیئت‌علمی که کارش را در بیمارستان به‌صورت مرتب تعطیل کند و در یک محیط آموزشی غیر بیمارستانی مشغول آموزش شود، هم آسان نبود و این چالش‌ها در درازمدت وجود داشت خوشبختانه به‌طورکلی دستیاران راضی بودند و به هر شکل علی‌رغم چالش‌ها این کار ادامه یافته است. 

عضو هیئت‌علمی گروه طب اورژانس در ادامه به اقدام آموزشی دیگری در سطح دانشگاه اشاره کرد: چند سال پیش در خدمت بالینی اورژانس متوجه شدیم که به راه‌اندازی آموزش اینتردیسیپلینری مراقب‌های پیشرفته تروما نیاز داریم زیرا در ارائه خدمت به این دسته از بیماران دچار مشکل هستیم. با همفکری انجام‌شده به این نتیجه رسیدیم که یکی از ریشه‌های مشکل  عدم کار گروهی مطلوب بین کسانی است که این خدمت را ارائه می‌دهند.، ارائه خدمت به بیماران تروما نیازمند هماهنگی دقیقی میان همکاران جراح، ارتوپد، طب اورژانس و جراح اعصاب و سایر رشته‌ها است. با استاد امامی رضوی که نقش بسیار کلیدی در این فرایند داشتند جلسه‌ای داشتیم و متوجه شدیم که لازم است یک‌زبان مشترک بین ارائه‌کنندگان این خدمات وجود داشته باشد. به همین منظور ‌زبان مشترکی که الگوی رایج در جهان تحت عنوان ATLS است، انتخاب و سعی کردیم که این مفهوم را به دستیاران این چهار رشته در گام اول آموزش دهیم بنابراین ما هر فصل حداقل یک کارگاه داریم که دستیاران این چهار رشته در کنار هم به مدت سه روز آموزش می‌بینند، بخشی از این آموزش نظری است البته آموزش نظری هم عمدتاً به شیوه‌ی بحث گروهی اجرا می‌شود و بخش عمده‌ آن آموزش عملی است یعنی در کنار هم در گروه‌های کوچک مراقبت از بیمار ترومایی را تمرین می‌کنند، نکته‌ی مهم آن ایجاد زبان مشترک است و اینکه افراد در کنار هم آموزش می‌بینند و وقتی‌که در شرایط بالینی واقعی قرار می‌گیرند آن چیزی که در کنار هم آموختند را بهتر از گذشته می‌توانند اجرا کنند.

دکتر علی لباف با توجه به مسئولیت خود در دانشکده پزشکی به پروژه ارزشیابی درونی مبتنی بر استاندارد برنامه‌های دستیاری تخصصی اشاره کرد و گفت: بدون تردید ارزشیابی یکی از شیوه‌های است که ما می‌توانیم به بهبود کیفیت و ارتقا کیفیت آموزش برسیم، وظیفه اعتباربخشی برنامه‌ها را وزارت بهداشت بر عهده دارد، ولی مؤسسات باید بتوانند خودشان را ارزشیابی درونی کنند و نقاط قوت و قابل‌بهبودشان را پیدا کنند، فرایندی که فاز مطالعاتی آن حدود یک سال و فاز اجرایی حدود 7 تا 8 ماه است که آغازشده است. ابتدا مجموعه‌ای از استانداردها که  از مشترکات کوریکولوم دستیاری استخراج‌شده بودند تدوین شدند و سپس بر پایه استانداردهای تعیین‌شده مجموعه‌ای از سؤالات استخراج شد که این سؤالات با استفاده از چند ابزاری که در نظر گرفته شد یعنی نظرسنجی از دستیاران و اعضای هیئت‌علمی، مشاهده مستندات و بازدید میدانی  پرسیده شدند تاکنون نه رشته تخصصی را بازدید کرده‌ایم، در انتها گزارش نهایی تدوین می‌شود و  به مسئولان ذی‌ربط منعکس می‌گردد.  در گام بعدی نقاط قابل اصلاح توسط گروه و دانشکده از گزارش استخراج‌ و مقرر می‌شود  هر یک اقدامات اصلاحاتی که مقدور است را اعمال نمایند. در همین مدت چندماهه شاهد اقدامات مثبتی در زمینه ارتقا آموزش دستیاری در این گروه‌ها بوده‌ایم. 

عضو هیئت‌علمی دانشگاه با اشاره به برنامه‌های آینده خود در حوزه آموزش، پژوهش و درمان گفت: از روز اول که وارد دانشگاه شدم نقشم را بیشتر به‌عنوان یک معلم دیدم تا یک پزشک، یعنی بیشتر از اینکه تمام تمرکزم بر ارائه‌ خدمت درمانی باشد تمرکز اصلی‌ام بر نقش معلمی‌ام بوده است و البته نه نقش معلم فردبه‌فرد. بیشتر تلاش کردم فرایندهایی که نیاز به اصلاح دارند و تأثیرشان به بخش بزرگی از دانشجویان معطوف می‌شود را موردتوجه قرار دهم.  با این رویکرد اولین فرایندهایی که با آن مواجه شدم «ارتقای مهارت‌های ارتباطی» در مقطع پزشکی عمومی و بحث بعدی «ارتقای مهارت‌های بالینی پایه» بود. در کنار سایر همکاران در پروژه بازنگری برنامه‌ پزشکی عمومی در «راستای بهبود آموزش تعهد حرفه‌ای» نیز تلاش کردم تا اصلاح و اجرا شود و پژوهش‌هایی که داشتم عمدتاً برگرفته از همین تلاش‌ها بوده و فکر می‌کنم این مسیر را در آینده ادامه دهم.

ایشان در خصوص چالش‌های روبرو در توسعه فعالیت‌های علمی بیان کرد: علی‌رغم اقدامات اصلاحی متعددی که صورت پذیرفته کماکان گمان می‌کنم به آن اندازه که باید به آموزش در دانشگاه نمی‌شود. شاید آن بخش از همکاران که تمرکزشان بر ارائه یک فعالیت درمانی خاص بوده خیلی نمود و جلوه‌ی بیشتری دارند تا کسانی که تمرکزشان بر ارتقای فرایندهای آموزشی بوده است. به نظرم لازم است به‌عنوان متولیان آموزش تأثیرگذاری آموزشمان را در محیط بیشتر معرفی کنیم و نمایش بهتری از فعالیت‌هایی که انجام دادیم داشته باشیم  

وی در پایان ضمن تشکر از همکاران خود در گروه و دانشکده پزشکی افزود: فعالیت‌های آموزشی بدون استثنا کار تیمی و کار گروهی هستند و من بدون یاری جمع بزرگی از اعضای هیئت‌علمی، کارشناسان دانشکده و حتی فراگیران قادر به انجام آن فرایندهایی که به بخشی از آن اشاره شد، نبودم. خیلی ممنونم که من را در این مسیر همراهی کردند.