دکتر نسترن قطبی: یک فرآیند منتخب، حاصل کار تیمی قوی است.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران دانشکده توانبخشی به بهانه برگزیده شدن فرآیند آموزشی در شانزدهمین جشنواره آموزشی شهید مطهری دانشگاه گفتگویی داشتیم با دکتر نسترن قطبی، مجری فرآیند، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و استاد گروه فیزیوتراپی :

سوال: لطفا خودتون را معرفی کنید و از سوابق تون در حوزه توسعه آموزش بگید.

با سلام. دکتر نسترن قطبی هستم. استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران دانشکده توانبخشی گروه فیزیوتراپی. بنده از سال 1386 به طور رسمی به عنوان استادیار گروه فیزیوتراپی در دانشکده مشغول به کار شدم. فعالیت من در حوزه توسعه آموزش به نوعی از سال 1387 با "طراحی، اجرا و ارزشیابی روش تدریس کار در گروههای کوچک (work in small groups) برای درس الکتروتراپی دانشجویان فیزیوتراپی" شروع شد که البته در قالب طرح مصوب مرکز مطالعات دانشگاه بود. در سال 1393 به عنوان مدیر دفتر توسعه آموزش دانشکده (EDO) انتخاب شدم. این مدیریت باعث شد با ارتباطی که با مدیران مرکز مطالعات و توسعه آموزش دانشگاه(EDC) و نیز مدیران EDO دانشکده های دیگر دانشگاه پیدا کردم، علاقمندی و فعالیتم در این حوزه بیشتر شد به گونه ای که چندین فعالیت توسعه آموزش در حیطه های یادگیری الکترونیک، یاددهی- یادگیری و ارزشیابی آموزشی اجرا کردم که توسط کمیته داوری دانشگاهی،  امتیاز دانش پژوهی هم به آنها تعلق گرفت. همچنین کارگاه آموزشی در حوزه آموزش پزشکی را نیز برگزار کرده ام. دو کارگاه آموزشی با امتیاز توانمندسازی آموزشی برای اعضای هیات علمی دانشکده و یک کارگاه " دانش پژوهی آموزشی" با امتیاز توانمندسازی آموزشی از طرف مرکز مطالعات و توسعه آموزش دانشگاه برای اعضای هیات علمی دانشگاه برگزار کردم. همچنین دارای  10 سال  سابقه داوری در  طرح های HSR و فرآیندهای جشنواره  آموزشی شهید مطهری هستم. در یک کلینیک مشاوره مجازی دانش پژوهی آموزشی هم در کنار دکتر عظیم میرزازاده، دکتر هومن شهسواری و دکتر مریم نسیمی به عنوان سخنران حضور داشتم.  در ادامه همکاری ام با مرکز مطالعات و توسعه آموزش در وبینار  " مشکلات شایع در طرح های توسعه آموزش از لنز داوران" سال گذشته به عنوان عضو پانل در کنار دکتر آئین محمدی ، دکتر مریم نسیمی و دکتر آتوسا اخگری حضور داشته ام. همچنین گواهی فلوشیپ یا دوره کوتاه مدت آموزش علوم پزشکی دارم.

سوال: لطفا کمی در خصوص فرآیندتون توضیح بدید.

فرایندی که امسال در شانزدهمین جشنواره آموزشی شهید مطهری دانشگاه جزو فرآیندهای برتر دانشگاهی برگزیده شد با عنوان " طراحی، اجرا و ارزشیابی لاگ بوک عملکرد بالینی دانشجویان کارشناسی دانشگاه های علوم پزشکی تهران و   علوم پزشکی سمنان" بود. این فرایند از سال 1396 آغاز شد و ابتدا با جستجوی گسترده در منابع اطلاعاتی و بررسی چندین نمونه لاگ بوک دستیاران تخصصی به ویژه در رشته های بیهوشی و روانپزشکی آغاز شد. در ادامه با دو دانشگاه از کشورهای امریکا و کانادا که در حوزه فیزیوتراپی سرآمد هستند، در خصوص نحوه ارزیابی عملکرد بالینی (clinical performance) دانشجویان مکاتبه شد، همچنین بررسی کوریکولوم کارشناسی فیزیوتراپی و جلسه پانل خبرگان هم داشتیم. این فرایند سه هدف کلی داشت که هریک از این اهداف کلی،  سه هدف اختصاصی داشتند و در مجموع 9 هدف برای آنها تعریف شده بود. در شواهد مربوط به آموزش بالینی ، تاکید زیادی به ارزیابی صحیح دانشجویان در محل کار یا workplace-based assessment  و همچنین ضرورت مستندسازی فعالیت های بالینی (documentation) ایشان شده است که برای دانشجویان فیزیوتراپی دانشکده به صورت نظام مند و تخصصی، وجود نداشت .

در این فرآیند ابتدا یک چارچوب اولیه برای لاگ بوک تهیه شد که شامل دو بخش کلی بود . یک بخش ارزیابی توانمندی یا مهارت های بالینی دانشجویان که 13 آیتم در چهار حیطه " معاینه بیمار، طراحی برنامه درمانی، مداخلات فیزیوتراپی و رفتار حرفه ای " را شامل می شد و در قالب فرم global rating scale  طراحی شد. یک بخش هم مستندسازی کلیه فعالیت های بالینی دانشجویان در طول هر روتیشن کارآموزی بود که خودش شامل 5 جزء بود و در مجموع لاگ بوک طراحی شده شش جزء داشت.

سوال: نوآوری های لاگ بوک طراحی شده از نظر شما چیست؟

لاگ بوک طراحی شده چند ویژگی منحصر به فرد دارد : اول اینکه این لاگ بوک برای اولین بار برای کارآموزی های بستری (inpatient setting) و سرپایی(outpatient setting) و نیز فیلدهای تخصصی مختلف (ارتوپدی/ ماسکولواسکلتال ، نورولوژی و قلبی عروقی) ، اختصاصی شده است. یعنی به عنوان مثال چارچوب اولیه بخش های بستری، در اختیار مدرسان یا اساتید بالینی هر روتیشن تخصصی قرار داده شد و آن ها با توجه به اقدامات فیزیوتراپی رایج دانشجویان در بخش تخصصی مربوطه، در آیتم های آن تغییراتی اعمال کردند. روتیشن ماسکولواسکلتال هم به صورت سرپایی تعریف شده است که در آن علاوه بر تمرین درمانی، مدالیتی های حرارتی و الکتریکی و تکنیک های دستی جزو جدول اقدامات فیزیوتراپی گنجانده شده است.

دوم اینکه در این لاگ بوک اقدامات فیزیوتراپی به صورت چک باکس تعریف شده که نیاز به نگارش توسط دانشجو نباشد. سوم این که خودارزیابی دانشجو به دو صورت متنی و نیز در قالب فرم GRS مشابه اساتید تعریف شده است. همچنین جدولی طراحی شده که تعداد و تنوع بیماری هایی که هر دانشجو در یک روتیشن دیده است را نشان می دهد و در یک اسکرینینگ سریع دست اندرکاران آموزشی می توانند بیماری هایی که دانشجو در روتیشن خاص با ایشان مواجهه نداشته را متوجه شوند. جدول دیگری هم طراحی شده که توسط دانشجو در انتهای روتیشن تکمیل می شود که تشخیص پزشکی، فیزیوتراپی درخواستی توسط پزشک، اقدامات فیزیوتراپی انجام شده توسط دانشجو، تعداد جلسات مواجهه با هر بیمار و مدت زمان تقریبی هر جلسه در آن ثبت می شود.

از برجسته ترین ویژگی های این فرآیند به اشتراک گذاری آن با دانشکده های توانبخشی دانشگاههای علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دانشگاه علوم پزشکی سمنان بود. البته چون داده های ارزشیابی و تعداد لاگ بوک تکمیل شده توسط دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی را نداشتیم، نتوانستیم در عنوان و در قسمت پیاده سازی و ارزشیابی فرآیند (چه توسط دانشجویان و چه توسط اساتید) به این دانشگاه اشاره کنیم ولی در تیم فرایند از  همکاری یکی از اساتید پیشکسوت گروه فیزیوتراپی این دانشگاه بهره مند شدیم.

همچنین از این فرآیند دو خلاصه مقاله پذیرفته شده برای همایش اوتاوا 2022 و نیز دو ارائه پوستر تماتیک در بیست ویکمین همایش کشوری آموزش پزشکی ارائه شده است.

نقش کار تیمی در فرآیند را چه می دانید؟

یک فرآیند برگزیده حاصل یک کار تیمی قوی است. ما در این فرآیند علاوه بر اساتید فیزیوتراپی دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی تهران، دو عضوهیات علمی از دانشگاههای علوم پزشکی سمنان و شهید بهشتی داشتیم و از نظرات و همکاری های ایشان بهره مند شدیم. از گروه فیزیوتراپی دانشگاه علوم پزشکی تهران، هم از حضور اساتید پیشکسوت و هم استادیاران جوان بهره مند بودیم. لازم به ذکر است سه دانش آموخته کارشناسی و کارشناسی ارشد فیزیوتراپی هم در این فرآیند مشارکت داشتند.

چه چالش های در مسیر اجرای فرآیند داشتید؟

یک چالش، جدید بودن لاگ بوک و عدم آشنایی دانشجویان با آن و در نتیجه بی رغبتی برخی دانشجویان به تکمیل آن بود. اما چالش مهم ، الکترونیکی کردن آن بود که از حوصله بحث خارج است. همین قدر اشاره می کنم که حتی جلساتی با مسئولین سیپاد داشتیم و به صورت پایلوت در سیپاد پیاده سازی شد اما در اجرا متوجه شدیم کار را سخت کرده و عملا کاربر پسند نبود.

شما قبلا هم سابقه داشتن فرآیند برگزیده در جشنواره شهید مطهری داشتید؟ و این که موفقیت برای برگزیده شدن فرایند در سطح دانشگاه را چگونه می بینید؟

بله بنده در سال 1400 به اتفاق همکارم دکتر لیلا شاهمرادی که از اساتید دانشکده پیراپزشکی هستند، یک فرآیند مشترک داشتیم که خوشبختانه موفق شدیم رتبه اول کشوری در حوزه یادگیری الکترونیکی را کسب کنیم.

رشته هایی که حوزه تخصصی آن ها آموزش پزشکی نیست، چون عملا در حیطه تخصصی خودشان فعالیت می کنند و درگیر پژوهش و آموزش تخصصی هستند، نسبت به رشته های آموزش پزشکی، مسیر دشوارتر و شاید طولانی تری را برای برگزیده شدن در جشنواره شهید مطهری طی می کنند. عملا چون در رشته های توانبخشی، رشته آموزش علوم توانبخشی و دانشجوی آن را نداریم، بازوی دانشجویی وجود ندارد و اگر هم باشد عمدتا با این حوزه آموزش پزشکی آشنایی تخصصی ندارند. همین قدر خلاصه کنم که قسمت عمده کار بر عهده خود هیات علمی است انگار هیات علمی یک طرح یا پایان نامه آموزش پزشکی در کنار وظایف هیئت علمی اش دارد که باید آن را هدایت و به جلو ببرد. سپس فرآیند را که متنی حدود 70 صفحه هست نگارش کند.

 حرف آخر:

در انتها لازم  است تشکر ویژه ای داشته باشم از دکتر رسول باقری عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی سمنان، دکتر مریم سادات صبا، دکتر سارا فریدون نیا و دکتر مسعود غفرانی اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران دانشکده توانبخشی که در اجرا هر چه بهتر این فرایند به من کمک کردند و آرزوی موفقیت روز افزون برای خانواده دانشگاه علوم پزشکی تهران به خصوص دانشکده توانبخشی دارم.