«??? ???? ?? ???? ??? ????? ?? ????? ???» ????? ??? ??? ??? ? ?? ???.

به مناسبت روز جهانی بهداشت، روابط عمومی بیمارستان پوست رازی، گفت و گویی با دکترحسن صیرفی، استاد گروه پوست بیمارستان تخصصی پوست رازی انجام داد. در این گفت و گو، مطالبی در خصوص توجه، پیشگیری و درمان خال های سرطانی بیان شد.

لطفا خودتان را معرفی فرمایید.
دکتر حسن صیرفی استاد گروه پوست دانشگاه علوم پزشکی تهران هستم، بیش از 30 سال است که در بیمارستان تخصصی پوست رازی مشغول انجام وظیفه و فعالیت های تحقیقاتی در این زمینه می باشم.

جناب استاد با توجه به پرسش های متعددی که مردم در مورد خال های رنگی پوست و احتمال سرطانی شدن آنها دارند، ممکن است در مورد این خال ها و ارتباط آن با سرطان خال یا ملانوم توضیح دهید.
خال‌های رنگی پوست که تقریباً در تمام افراد دیده می‌شود و جزء فنوتیپ طبیعی پوست افراد می‌باشد، در حقیقت اختلالات تکاملی ملانوسیت های نرمال پوست می باشد که در اثر موتاسیون (جهش) در سلول‌های اولیه ایجادکننده ملانوسیت پدیدار می‌شود. خال‌های ملانوسیتیک به دو دسته خال‌های مادرزادی و اکتسابی طبقه‌بندی می‌شوند. خال‌های مادرزادی در یک درصد افراد جامعه دیده می‌شوند و در زمان تولد و یا اندکی بعدازآن بر روی پوست قابل‌مشاهده هستند. خال‌های اکتسابی تقریباً در تمام افراد جامعه دیده می‌شوند، این خال‌ها در زمان تولد وجود ندارند ولی تدریجاً در زمان کودکی بر روی پوست ظاهرشده و با گذشت زمان تعداد آن‌ها افزایش می‌یابد.

ارتباط بین خال‌های ملانوسیتیک و ملانوم (سرطان خال) چگونه است؟
ارتباط بین خال‌های ملانوسیتیک و ملانوم را از دو جنبه باید بررسی کرد. هرچه تعداد خال‌های ملانوسیتیک عادی و آتی پیک بر روی پوست فرد بیشتر باشد، احتمال بروز ملانوم نیز بیشتر می‌شود، بنابراین شمارش تعداد خال‌های رنگی درروی پوست فرد یک فاکتور خطر مهم در بروز ملانوم می‌باشد. مسئله دیگر احتمال بروز ملانوم بر روی خال‌های مادرزادی و اکتسابی است.
ارتباط بین بروز ملانوم در خال‌های ملانوسیتیک کاملاً وابسته به‌اندازه خال‌های مادرزادی می باشد. خطر 5 ساله بروز ملانوم در خال‌های مادرزادی بزرگ حدود 2.3درصد است، ولی هنگامی‌که خال مادرزادی بیشتر از 5درصد سطح پوست را درگیر کرده باشد، این خطر حدود 5.7درصد می شود. به‌طورکلی باید گفت که احتمال بروز ملانوم در تمام طول عمر بر روی خال‌های مادرزادی بزرگ و بسیار بزرگ حدود 6.3درصد است.

 آیا احتمال بروز خطر ملانوم (سرطان خال) در خال های اکتسابی وجود دارد؟
در مورد خطر بروز ملانوم در خال‌های اکتسابی باید گفت که اکثریت قریب به اتفاق خال‌های اکتسابی، نئوپلاسم های خوش خیم تا آخر عمر بوده و نیازی به درمان نداشته و فقط در صورت بروز تغییرات بالینی و یا آسیب شناسی غیر عادی، لازم است برداشته شوند.
در صورتی که تعداد خال‌های ملانوسیتیک بیشتر از صد عدد باشد، خطر بروز ملانوم 8 تا 10 برابر بیشتر می‌شود و در صورتی که فرد دارای خال‌های متعدد آتی پیک (غیر عادی) بیشتر از 5 عدد باشد، این خطر حدود 4 تا 6 برابر می‌شود. این افراد باید تا آخر عمر تحت نظر بوده و از مواجهه مستقیم با نور آفتاب شدید پرهیز کنند. همچنین این افراد بایستی بصورت دوره‌ای از زمان بلوغ به بعد، سطح پوست آن ها مورد معاینه قرار گرفته شود و تغییرات خال‌ها و بروز ضایعات جدید موردتوجه قرار گیرد. ملانوم در پوست افراد ممکن است بر روی خال‌های رنگی ایجاد شود ولی در بیشتر از 50درصد موارد بروز ملانوم درروی پوست سالم افراد مشاهده می شود.

چه عواملی باعث افزایش تعداد خال های رنگی پوست می شود؟
اصولا تعداد خال‌های رنگی در افراد با پوست روشن بیشتر از افراد رنگین پوست است و هرچه فرد در دوره کودکی تماس های دوره ای بیشتری با نور شدید آفتاب داشته باشد، تعداد خال‌های رنگی پوست نیز بیشتر می شود. وجود خال های متعدد ملانوسیتیک در افراد فامیل نیز احتمال بروز خال‌های رنگی را در فرد افزایش می دهد، بطوری که پدر و مادری با خال‌های رنگی متعدد پوستی، فرزندانی با خال های بیشتر را خواهند داشت.
خال های اکتسابی به دو فرم خال‌های با نمای طبیعی و خال‌های آتی پیک یا دیسپلاستیک طبقه‌بندی می‌شوند. هرچه پوست فرد تیره‌تر باشد، رنگ خال‌های ملانوسیتیک پوست نیز پررنگ‌تر می‌شود.

خال های با نمای غیر عادی یا دیسپلاستیک چه نوع خال هایی هستند؟
خال‌های ملانوسیتیک آتی پیک یا دیسپلاستیک خال‌هایی هستند که با آنکه معمولاً خوش‌خیم می‌باشند ولی خیلی از خصوصیات کلینیکی سرطان خال یا ملانوم را مانند اندازه بیشتر از 6 میلی‌متر و یا تغییرات غیرعادی رنگی خال و یا وجود دیواره نامنظم را دارا می‌باشند و با آنکه از نظر ظاهری شبیه ملانوم هستند فقط درصد بسیار کمی از آن‌ها سرانجام به ملانوم تبدیل می‌شوند. این خال‌ها حوالی سن بلوغ ظاهرشده و تا آخر عمر نیز احتمال بروز آن‌ها وجود دارد. فرم انتشار این خال‌ها بر روی پوست، بیشتر در مناطقی که تحت تابش دوره‌ای نور آفتاب می‌باشند (مانند تنه و اندام‌ها، سینه و باسن) قرار دارد.

مهمترین فاکتور خطر در بروز خال های آتی پیک (غیر عادی) را توضیح فرمایید.
مهم‌ترین فاکتور خطر برای بروز خال‌های آتی پیک یا دیسپلاستیک زمینه ژنتیکی است که به همراه تابش نور آفتاب فرد را مستعد به پدیدار شدن خال‌های رنگی متعدد پوست می‌ کند.
احتمال بروز ملانوم بر روی این خال‌ها وابستگی شدید باسابقه بروز ملانوم در فامیل فرد مبتلا دارد و در صورتی که بیشتر از دو فرد در اقوام درجه یک این افراد مبتلا به ملانوم پوستی باشند، احتمال بروز این نوع سرطان هم بسیار بالا می‌رود.
احتمال بروز ملانوم در خال‌های مادرزادی کوچک (کمتر از 1.5 سانتی‌متر) کاملاً مشخص نیست. در بعضی از گزارشات احتمال بروز آن، برابر خال‌های ملانوسیتیک اکتسابی و یا اندکی بالاتر از آن است، با این حال در نمونه‌های آسیب‌شناسی بررسی‌شده، ملانوم در 6درصد تا 8درصد موارد در مجاور خال‌های رنگی مادرزادی دیده‌شده است. هنگامی‌که خال‌های مادرزادی بر روی مراکز عصبی مرکزی مانند سر و ستون مهره‌ای قرار داشته باشند، احتمال درگیری لپتومننژ و حتی بروز ملانوم در مراکز عصبی مرکزی وجود دارد.

چه فرمی از ملانوم بیشتر در ایران دیده می‌شود؟
نوعی از ملانوم که بنام Acral Lentiginous Melanoma نامیده می‌شود، در نژادهایی که پوست تیره‌ دارند بیشتر دیده می‌شود. این نوع ملانوم در قسمت انتهایی اندام‌ها مانند کف دست‌و پا و زیر ناخن‌ها مشاهده می‌شود، بنابراین با مشاهده ضایعات رنگی در این نواحی، حتماً باید بیوپسی (نمونه برداری) و در صورت وجود ملانوم، درمان جراحی مناسب انجام گیرد.

استاد از اینکه وقت خود را در اختیار ما قرار دادید سپاسگزاریم.

 خبرنگار و عکاس: فریبا حفیظی