گالری عکس
به گزارش روابط عمومی دانشکده پیراپزشکی، محسن حبیبی دانشجوی کارشناسی ارشد رادیوبیولوژی و حفاظت پرتوها این دانشکده از پایان‌نامه خود با عنوان طراحی، ساخت و ارزیابی عملکرد نمونه اولیه سیستم هوشمند ردیابی حرکات بیمار حین رادیوتراپی دفاع کرد.
رادیوتراپی یا پرتودرمانی یکی از روش‌های اصلی درمان سرطان است که نیازمند دقت بالا طی مراحل شبیه‌سازی درمان و تحویل دز درمانی مگاولتاژ بوده و یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های درمان رادیوتراپی خارجی در تمام دنیا، حرکات بدن بیمار حین انجام درمان است. در حال حاضر در کشورمان به دلایل مختلف از قبیل تحریم ابزارهای پزشکی مختلف و هزینه‌های بسیار سنگین خرید، نصب و کنترل کیفی ابزارهای کنترل حرکات، متأسفانه از هیچ‌گونه ابزاری جهت کنترل این نوع حرکات تصادفی و رندوم استفاده نمی‌شود.
با توجه به اهمیت موضوع و وجود رفرنس‌های معتبر بین‌المللی مبنی بر لزوم کنترل و کاهش حرکات بیش از 3 میلی‌متری (و در برخی منابع 2 میلی‌متری) در تومورهای سرطانی مختلف و یا بدن بیمار، همواره طی 6 سال گذشته در جستجوی راهکاری جهت کنترل این حرکات بوده‌ام که در سال 96 موفق به ثبت اختراع ایده‌ای جدید در کنترل حرکات بیماران تحت درمان رادیوتراپی شدم.
این اختراع به‌عنوان پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد ثبت و طی 3 فاز مختلف طراحی و ساخت نمونه اولیه، ارزیابی آفلاین و ارزیابی آنلاین، عملکرد این سیستم بر روی مدل انسانی و سپس بدن 6 بیمار تحت درمان رادیوتراپی (به‌طورکلی شامل 494 فیلد درمانی و 122 جلسه درمانی) مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین‌صورت که پس از آماده‌سازی دستگاه ردیاب حرکات و خروج کارکنان از اتاق درمان، حرکات مختلف تنفسی، ارادی و غیرارادی بیمار به‌صورت Real-Time هنگام تابش پرتو و در اتاق کنترل مورد پایش قرار گرفت. دستگاه ساخته‌شده قادر به پایش حرکات میلی‌متری (و حتی زیر میلی‌متر) بدون استفاده از پرتوهای یونیزان و با فرکانس پاسخ بسیار بالا در کنار دقت قابل‌رقابت با محصولات خارجی بسیار گران‌قیمت است.
پس از طراحی و ساخت نمونه اولیه سیستم هوشمند ردیاب حرکات بیمار و انجام تست‌های مختلف پیش بالینی، دستگاه ساخته‌شده طی فاز بالینی، تعداد 186 جابجایی را در طی درمان کامل 6 بیمار رادیوتراپی شناسایی کرد. از این تعداد 98 جابجايی مربوط به بیماران ناحیه قفسه سینه،59 جابجايی در بیماران ناحیه لگن، 20 جابجايی در بیمار تحت درمان ناحیه شكم و 9 جابجایی در بیمار سر و گردن ثبت شد. با توجه به انتخاب آستانه عمل حرکتی 3 میلی‌متری برای 4 بیمار و یک میلی‌متری برای نیمی از جلسات درمان بیماران ناحیه سر و گردن و شکم (با نظر پزشک معالج)، نتایج حاصله حاکی از جابجایی بیش‌ازحد نواحی درمانی قفسه سینه (در بیماران Breast Cancer) و نواحی شکم و لگن تا میزان 14 میلی‌متر در راستای قدام-خلف است که توجه جدی به این نوع حرکات طی انجام درمان و طراحی درمان بیماران احساس می‌شود.
به‌منظور حفظ اندام‌های درخطر مهم اطراف تومور نظیر قلب، ریه، کلیه، روده‌ها و غیره طی درمان بیماران قفسه سینه و شکم و لگن، استفاده از ابزارهای بی‌حرکت سازی مختلف در کنار استفاده از ابزارهای کنترل مداوم حرکات بیمار حین درمان حساس رادیوتراپی بسیار در جهت افزایش دقت درمان کمک‌کننده خواهد بود. این سیستم با هزینه‌ای بسیار پایین برای بیمار و بخش درمانی قادر به کنترل از راه دور درمان است و در صورت جابجایی بدن بیمار بیش‌ازحد تعریف‌شده، قادر به قطع درمان و جلوگیری از آسیب بافت‌های سالم اطراف تومور سرطانی و جلوگیری از عود مجدد تومور در آینده (به دلیل آسیب بافت سالم اطراف و دز ناکافی تومور سرطانی) می‌شود.
دکتر وحید چنگیزی و دکتر سید ربیع مهدوی اساتید راهنما این پژوهش بودند. دکتر فریده پاک و دکتر علیرضا نیکوفر داوری آن را بر عهده داشتند.
خبرنگار و عکاس: الهام حق شناس