رهبر معظم انقلاب 26 آذر ماه 1383 در جمع اساتيد دانشگاه مواردی را در موضوع پایان نامه ها و پژوهشهای دانشگاهی بر عملگراتر شدن و كارآمدتر شدن پژوهش و تحقيق در كشور، چه از سوي استادان وبرگزيدگان، و چه از سوي دانشجوياني كه در دانشگاه‌ها پايان‌نامه‌هايي را مي‌نويسند تاکید داشتند.همچنین رهبر معظم انقلاب در دیدار با نخبگان جوان در 30 مهرماه 1393 بیان فرمودند که حرکت علمی نباید دچار وقفه شود و بر لزوم ایجاد زنجیره کامل و شبکه عظیم تولید علم تاکید داشتند.

درهمین راستا  با دکتر قاضی خوانساری، مدیر امور تحصیلات تکمیلی دانشگاه در خصوص پایان نامه های محصول محور به گفتگو نشستیم.

 

بسم الله الرحمن الرحیم.سلام خدمت شما و خوانندگان محترم.با توجه به سخنرانی رهبر معظم انقلاب اسلامی در سال 1383، در جمع اساتید دانشگاه در ارتباط با پایان نامه ها و پژوهش های دانشگاهی، بر کارآمدتر و عملگرا تر شدن پایان نامه ها، بویژه اینکه پایان نامه ها فقط به عنوان یک پژوهش یا یک پایان نامه در نظر گرفته نشود بلکه بتواند نیاز های کشور را برآورده کند تا نه فقط رتبه تحقیقات ما رشد کند بلکه نیازهای کشور را هم برآورده کند تاکید کردند.

بدنبال اینکه پایان نامه تحصیلی بتواند نیاز های کشور را برطرف کند و صرفا یک پژوهش یا پایان نامه نباشد، اولین چیزی که به آن فکر کردیم لزوم رفع نیازهای حوزه سلامت در کشور بود. چالش بعدی نیاز به کاربردی شدن پژوهش ها و فعالیت های دانشگاهی بود. در همین راستا باید ارتباط با صنعت را تقویت می کردیم و از طرفی نمی خواستیم وضعیت موجود پژوهش های اصیل را تحت الشعاع قرار دهیم و در واقع هدف این بود که یک سری از پایان نامه ها بتوانند برای رفع مشکلات جامعه هدایت شوند.

وقتی نیازها مشخص شد ، شروع به ایده های اولیه کردیم و به همین منظور یک کمیته کارشناسی متشکل از مدیریت تحصیلات تکمیلی دانشگاه و معاونین آموزشی دانشکده های داروسازی ، بهداشت، فناوری های نوین پزشکی، پیراپزشکی و مجازی در دانشگاه تشکیل شد.

تعداد جلسات کارشناسی زیادی را تشکیل دادیم و تقریبا بیش از 150ساعت روی این دستورالعمل کار کردیم و پیش نویس اولیه تهیه شد و حتی در تهیه این پیش نویس با افراد صاحب نظر دیگری هم مشاوره شد. در سال 93 این پیش نویس اولیه تهیه شد و به معاونین آموزشی دانشکده ها و مسئولان هماهنگی دفاتر مراکز تحقیقاتی جهت اعلام نظر ارسال شد.در جلسات معاونین آموزشی دانشگاه ها هم مطرح و طی 4 جلسه عمومی در ارتباط با این دستورالعمل بحث و تبادل نظر شد و بالاخره در شورای آموزشی دانشگاه مورد تایید قرار گرفت و بعد هم در سال 93 در شورای دانشگاه به منظور استفاده پایان نامه محصول محور برای 2 دانشکده داروسازی و فناوری های نوین پزشکی مورد مصوب قرار گرفت.در سال 97 با توجه به اینکه این دو دانشکده مشکلاتی در این زمینه داشتند یک سری نکات را بازنگری کرده و در شورای دانشگاه دوباره اصلاحات به تصویب رسید و به تمام دانشکده ها مجوز داده شد که بتوانند پایان نامه های محصول محور را انجام دهند.

حالا این که دستورالعمل ارزشگذاری پایان نامه محصول محور چه خصوصیاتی داشته باشد، بستگی به هر دانشکده و نیازهای هر دانشکده ممکن است متفاوت باشد. مسلما نیازهای هر دانشکده با دانشکده دیگر متفاوت است.پس از همه آنها خواسته شد که به منظور اینکه بتوانند این دستورالعمل را به خوبی به انجام برسانند ، شیوه نامه ای برای هر دانشکده و براساس نیازهای خود آن دانشکده تدوین شود .پس در نتیجه شیوه نامه های داخلی هر دانشکده یک مقدار متفاوت است به همین دلیل ارزشگذاری ها هم فرق می کند.هر دانشکده شیوه نامه پایان نامه محصول محور را در خود دانشکده مصوب کرده و بعد از تصویب آن در شورای آموزش دانشگاه، برای اجرا به دانشکده ابلاغ می گردد.

 

با توجه به اهمیت روزافزون توسعه پژوهش های کاربردی و جایگاه اقتصاد دانش بنیان در کشور و با توجه به نقش دانشگاه علوم پزشکی تهران در تولید دانش و تربیت نیروی انسانی کارآمد برای حل مشکلات و رفع نیازهای جامعه، علاوه بر خلق دانش بنیادی و انتشار مقالات معتبر علمی لازم است به دستاوردها و محصولات ناشی از پایان نامه ها نیز توجه شود. این امر زمینه حرکت دانشگاه به سمت دانشگاه های نسل سوم و کسب جایگاه مناسب در ارزیابی های مختلف بین المللی را فراهم می آورد. ارزش نهادن به همه انواع محصولات و دستاوردهای ناشی از پژوهش ها، این امکان را فراهم می آورد که با رویکردی نوآورانه و با بهره گیری از منابع بومی و درونی کشور، پاسخگویی به نیازهای واقعی و اولویت دار حوزه سلامت مقدور باشد. لذا این دستورالعمل به عنوان چارچوبی برای ارزشگذاری محصولات و دستاوردهای پایان نامه ها تدوین شده تا راه را برای کاربردی ساختن پژوهش ها هموار سازد.

رویکردها کمی متفاوت شده یعنی اکنون دیگر نمی خواهیم پایان نامه ای خاک بخورد می خواهیم دستاورد آن پایان نامه بتواند معضل کشور را حل کند و از این جهت شیوه نامه ارزش یابی دستاوردهای پایان نامه را هر دانشکده مطابق با نیازهای خودش تدوین کرده و به تصویب شورای آموزشی دانشگاه می رساند.

 

این طرح برای همه دانشکده ها قابل اجرا می باشد.قبلا دو دانشکده داروسازی و فناوری نوین پزشکی به صورت پایلوت بود، خوب یک سری مشکلاتی داشتند که توانستیم با اصلاح، شیوه نامه خوبی تدوین کنند.در واقع الگوی شیوه نامه دانشکده داروسازی و دانشکده فناوری نوین پزشکی الگویی شد برای سایر دانشکده ها و پس از تصویب اصلاحات ، از همه دانشکده ها خواسته شد که شیوه نامه خودشان را براساس نیازهایشان تدوین کنند از جمله دانشکده طب سنتی.

 

در دستورالعمل ارزش گذاری دستاورد حاصل از پایان نامه جدولی داریم که دقیقا مشخص می کند که یک پایان نامه چگونه ارزش گذاری می شود و کدام محصولات مورد قبول هستند.

 

 

 وقتی یک پایان نامه ای توسط یک استاد یا یک دانشجو به عنوان محصول محور مطرح می شود کمیته ای که ارزیابی این پایان نامه را انجام می دهد باید حتما حداقل یک کارشناس فن آورانه از ارتباط با صنعت یا ارتباط با آن محصول خاص که قرار است بررسی شود در آن کمیته حضور داشته باشند تا تشخیص دهد که این پایان نامه تبدیل به یک محصول می شود یا خیر ،نظارت داشته باشند.پس ممکن است در جلسه شورا یک یا دو نفر در ارتباط با آن محصول در جلسه باشند و نظر خود را اعلام کنند چون نه اساتید ما تجربه آن چنانی روی پایان نامه محصول محور دارند و نه دانشجو و به همین دلیل  یک یا دو نفر از کارشناسانی که در زمینه فن آوری کار می کنند با صلاحدید خود دانشکده دعوت می شوند تا در مورد این پایان نامه نظر خود را بدهند.پس محصول یک نظارتی برای اطمینان از اینکه به جایی می رسد، دارد.محصول به این معنا نیست که حتما دارای پتنت باشد ممکن است حتی یک شرکت خاص باشد یا یک شرکت دانش بنیان تشکیل شود که محصولش تبدیل به یک فرآورده شود یا ممکن است یک پروتکل درمانی باشد.مثلا فرض کنیم یک پروتکل درمانی برای سرطان داریم که در بیمارستان X جواب می دهد خوب این می تواند مورد بررسی قرار گرفته و سایر بیمارستان ها بتوانند از آن استفاده کنند.این به عنوان یک محصول دیده شده ولی باید حتما به تایید وزارت بهداشت یا معاونت درمان وزارت بهداشت برسد.پس هر محصولی یک تایید کننده دارد.ما یک قدم به جلو رفته و ارتباط با صنعت را در دانشگاه فعال کردیم که بتواند به محصول یک تاییدیه بدهد و آن تاییدیه ملاک ماست  برای اینکه آن پایان نامه میتواند به عنوان یک پایان نامه محصول محور مورد بررسی قرار بگیرد.

  

یک یا دو کارشناس از قسمت ارتباط با صنعت یا از معاونت بهداشت یا معاونت درمان با تشخیص دانشکده مربوطه بسته به کارایی محصول دعوت می شوند.در داوری ممکن است به این نتیجه برسیم که این پایان نامه هموزن یک مقاله بیشتر نمی تواند باشد  و باید 2 مقاله دیگر هم بدهد.هنوز آن 2 مقاله را حذف نکردیم به شرطی که شورا تشخیص دهد تا این قسمت کار چه امتیازی دارد که حداقل و حداکثر امتیاز در شیوه نامه مشخص شده است و براساس نمره ای که فرد می گیرد تشخیص داده می شود که این مساوی دو مقاله است یا خیر.ولی اگر تشخیص داده شود که تا این مرحله فقط به عنوان یک مقاله در نظر گرفته می شود باید مقاله دیگری هم بدهد با همان مقاله بتواند دفاع کند.

ممکن است همه پایان نامه ها منجر به تولید محصول نشوند، تشخیص اینکه مثلا 50 یا 60 درصد کار تا اینجا مساوی یک مقاله است با شورای تحصیلات تکمیلی است که تشخیص و ارزشگذاری آن به عهده دانشکده مربوطه می باشد که تشخیص دهد فرد می تواند دفاع کند یا خیر.

در پایان  اگر نکته و یا موضوعی در ارتباط با پایان نامه های محصول محور باقی مانده بیان کنید؟

تنها چیزی که باقی مانده این است که ما یک چک لیست به عنوان نمونه تهیه کردیم و از همه دانشکده ها خواسته شده که یک چک لیست براساس نیازهای خودش تدوین کنند که وقتی می گوییم یک پایان نامه منجر به تولید محصول می شود یک معیارهای امتیازدهی هم داشته باشد.

 

 

شیوه نامه ارزشگذاری پایان نامه محصول محور دانشکده ها از سایت معاونت آموزشی قابل دسترس است.
عکس و خبر:سمیرا فرجی