به گزارش روابط عمومی معاونت بهداشت دانشگاه، فرزندآوری در فرهنگ ایرانی اسلامی ما یک ارزش محسوب می شود. در حقیقت این موضوع، ارزشی است که منطبق بر فطرت و غریزه انسانی بوده و برای تداوم نسل و بقا ضروری است. در حال حاضر با توجه به صنعتی شدن جوامع، پدیده تک فرزندی رو به افزایش است و با توجه به اینکه این پدیده ممکن است مشکلات متعددی برای فرزند، خانواده و جمعیت داشته باشد، به سراغ دکتر مهرزاد ناصری مدیرگروه سلامت خانواده و جمعیت رفتیم تا در این خصوص و برنامه هایی که برای مدیریت این پدیده ساماندهی شده، اطلاعات بیشتری کسب کنیم.

آیا مطالعاتی در زمینه فرزندآوری در ایران انجام شده است و وضعیت ما در این خصوص چگونه است؟
در بررسی های انجام شده، زوج های ایرانی تمایل به داشتن بیش از دو فرزند دارند و نتیجه نظرسنجی از زوجینی که پنج تا شش سال از ازدواج آن ها گذشته است، نشان می دهد که آنها تمایل به داشتن 2.8 فرزند دارند، اما مطابق با آخرین بررسی صورت گرفته، حدود 19 درصد خانواده های کشور تک فرزند هستند.

چه عواملی را در تمایل خانواده ها به داشتن یک فرزند دخیل می دانید؟
به تاخیر انداختن باروری، افزایش سن در آقایان و خانم ها که از نظر جسمانی باعث کاهش قدرت باروری می شود، غفلت از فرزندآوری به موقع و عدم آگاهی از پیامدهای تک فرزندی باعث می شود که خانواده ها نتوانند به تعداد فرزند دلخواه خود دست یابند.افزایش سن خانم ها باعث کاهش سن باروری موفق می شود، افزایش سن آقایان نیز باعث کاهش تعداد و کیفیت اسپرم از نظر شکل، حرکت و قدرت طبیعی می شود. همچنین عوامل اجتماعی مانند افزایش تحصیلات و اشتغال زنان احتمال تک فرزندی را افزایش می دهد.

چه تصوراتی در خانواده ها موجب ترغیب آن ها به تک فرزندی می شود؟
زوجین جوان و یا خانواده های دارای یک فرزند گمان می کنند در صورت تک فرزندی ارتباط بهتری با فرزند خود برقرار می کنند. صمیمیت عمیقی بین فرزند و والدین حس می شود، کودک دارای اعتماد به نفس بالاتری می شود، فرزند از توجه کامل و بی وقفه خانواده بهره مند می شود. او دیگر نیازی به رقابت با خواهر و برادر برای جلب توجه والدین ندارد و با کسی مقایسه نمی شود. دریافت امکانات رفاهی بیشتر و دریافت وقت و توجه بیشتر والدین از دیگر تصورات خانواده های تک فرزند است.

تک فرزندی چه معایبی برای خانواده و جامعه به دنبال دارد؟
ممکن است کودک احساس کند که تنها است و خواهر و برادری ندارد که با آنها تعامل داشته باشد. در خانه ای که زندگی می کند، فضای کودکی وجود ندارد، چون در این خانه تعداد بزرگسالان از کودکان بیشتر است. از سوی دیگر، کودک تک فرزند برای بهتر بودن در درس و دیگر فعالیت ها تحت فشار بیشتری از طرف خانواده است و به دلیل دلواپسی های بیش از حد والدین از آزادی لازم برخوردار نیست.  
در جامعه نیز کودکان تک فرزند از اعتماد به نفس کمتری برخوردارند و ممکن است به دلیل نداشتن خواهر و برادر فرصت تجربه برخی از احساسات و چگونگی کنترل و مدیریت آن ها را نداشته باشند. ممکن است به دلیل نداشتن خواهر و برادر تمایل بیش از حد به اسباب بازی و حیوانات داشته باشند. این کودکان تحمل کمتر و حساسیت بیشتر نسبت به رفتار دیگران دارند، ممکن است به دلیل ارتباط کمتر با کودکان و تماس بیشتر با بزرگسالان، مقتضای کودکی خود را بروز ندهند و رفتاری مانند بزرگسالان داشته باشند یا به دلیل خودمحوری سخت تر با دیگران ارتباط برقرار کنند. البته معایب تک فرزندی جامعه را نیز در برمیگیرد، با رواج تک فرزندی جمعیت کشور روبه پیری می رود و فضای جوانی و شادابی کمتر دیده می شود. همچنین چرخه تولید و اقتصاد جامعه تحت تاثیر قرار گرفته و نیروی فعال و پویا در جامعه کمتر دیده می شود. بسیاری از موارد دیگر نیز وجود دارد که در سطح وسیع تاثیرگذار است.

از آنجایی که یکی از برنامه های مهم گروه سلامت خانواده و جمعیت، برنامه باروری سالم است، بفرمایید در این برنامه چه راهکارهایی برای مقابله با تک فرزندی دیده شده است؟
مشاوره و آموزش فرزندآوری در خانم های متاهل تک فرزند و بی فرزند، توانمندسازی پرسنل و ارائه دهندگان خدمت در محیطی ترین واحدهای ارائه خدمت با رویکرد مشاوره فرزندآوری، توزیع محتوای آموزشی پیامدها و مشکلات تک فرزندی، برگزاری جلسات آموزشی گروهی و چهره به چهره برای گروه های هدف، استفاده از ظرفیت سفیران سلامت خانواده و دانشجویی و رابطین بهداشتی در انتقال پیام های بهداشتی از اهم اقدامات این گروه برای کاهش نرخ تک فرزندی است. همچنین در راستای اجرایی کردن هر چه بهتر برنامه، همایش پیامدهای تک فرزندی بر سلامت خانواده در اسفند ماه سال جاری برای مدیران ارشد ادارات دولتی استان تهران و مدیران گروه سلامت خانواده دانشگاه های علوم پزشکی کشور و کارشناسان باروری سالم برگزار می شود. هدف از برگزاری این همایش، حساس سازی مدیران در سطوح مختلف برنامه ریزی و اجرایی و استفاده ازظرفیت سایر دستگاه ها جهت ارائه راهکارهای عملی بمنظور کاهش تک فرزندی در جامعه است.
خبر : فیروزآبادی
عکس : اسماعیل استاجی